ΣΤ. ΤΟ ΒYΖΑΝΤΙΟ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ
ΚΑΙ YΠΟΚYΠΤΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ

28. Το Κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα
εσωτερικά προβλήματα

Το μάθημα στο βιβλίο

Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες αυτής της περιόδου ( Μακεδονική Δυναστεία) λαμβάνουν μια σειρά από λανθασμένες αποφάσεις :

• Κατήργησαν τον νόμο του Αλληλέγγυου και οι μικροκαλλλιεργητές δεν ήταν πλέον προστατευμένοι . Σταμάτησαν να δίνουν γη στους Ακρίτες .
• Έβαλαν, στο στρατό, ξένους μισθοφόρους στη θέση των Βυζαντινών .Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν σημαντικά εσωτερικά προβλήματα :
• Οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών ήταν δυσαρεστημένοι και κινδύνευαν, συχνά, να γίνουν δούλοι των “Δυνατών”
• Τα οικονομικά του κράτους βρέθηκαν σε κακή κατάσταση και το πολεμικό ναυτικό παραμελήθηκε
• Το εμπόριο και η ναυτική ασφάλεια του Βυζαντίου πέρασε στους Ιταλούς της Βενετίας
• Το Βυζάντιο ήταν εξαρτημένο πλέον από τις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας (Βενετία- Γένοβα).

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και
αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

Σελτζούκοι Τούρκοι (ασιατικής καταγωγής) απειλούν τις ανατολικές    επαρχίες   Αρχηγός τους: Άλπ-Αρσλάν    Τελικός στόχος τους:  η Κωνσταντινούπολη.   Ρωμανός Δ’, ο Διογένης: αντιμετωπίζει τους Σελτζούκους   Μάχη Ματζικέρτ  (1071): αιχμαλωτίζεται ο Ρωμανός Δ   Αποτέλεσμα: οι Σελτζούκοι, κατέλαβαν ολόκληρη σχεδόν    τη Μικρά Ασία και απέκοψαν τους δρόμους    των Βυζαντινών για την Ανατολή.    2. Οι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία από την Ανατολή και τη Δύση.  Νορμανδοί: έρχονται από τη Σκανδιναβία Εκμεταλλευόμενοι τα εσωτερικά προβλήματα των Βυζαντινών κατάκτησαν χωρίς δυσκολία:  τα βυζαντινά εδάφη της Νότιας Ιταλίας   το Δυρράχιο και,  βάδισαν κατά της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης. Μια άλλη ναυτική ομάδα τους κινήθηκε προς την Πελοπόννησο και λεηλάτησε τα παράλιά της. Αλέξιος Α’, ο Κομνηνός Ζητά βοήθεια από τους Βενετούς Δίνει ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο  και στα βυζαντινά λιμάνια.  Στην Κωνσταντινούπολη τους επιτρέπει  δημιουργήσουν   δική τους εμπορική συνοικία, χωρίς να πληρώνουν φόρους.  Με τη βοήθεια των Βενετών κατορθώνει να απομακρύνει  τους Νορμανδούς Το 1054 η Ανατολική και η Δυτική Εκκλησία χωρίστηκαν οριστικά.

Το χρονολόγιο του Σχίσματος

30α. Η τέταρτη σταυροφορία
και η άλωση της Κωνσταντινούπολης
από τους Φράγκους

Σελτζούκοι Τούρκοι: κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ (ιερή πόλη του χριστιανισμού)

Αλέξιος Α’, ο Κομνηνός: ζητά βοήθεια από τον Πάπα και τους χριστιανούς της Δύσης

Οργανώνονται 4 εκστρατείες που ονομάστηκαν "Σταυροφορίες"

Α΄Σταυροφορία: 

Πάπας Ουρβανός 2ος,   1095 μ.Χ.

1099: οι Σταυροφόροι κυρίευσαν την Ιερουσαλήμ αφού πρώτα τη λεηλάτησαν και σφαγίασαν τον πληθυσμό

Β΄Σταυροφορία:

Βερνάρδος του Κλερβώ: 1147 μ.Χ.

Το 1149 μ.Χ. γύρισαν άπραγοι

Γ΄Σταυροφορία: 

1187 μ.Χ.: ο Σουλτάνος της Αιγύπτου Σαλαντίν ανακατέλαβε την Ιερουσαλήμ

Πάπας Γρηγόριος ο 8ος

1192 μ.Χ.: ανακωχή με τον Σαλαντίν και άδοξη επιστροφή

Σταυροφορίες

Χάρτες των Σταυροφοριών

Παρουσίαση  του Γ. Σουδία

30β. Τα ελληνικά κράτη μετά την άλωση της Πόλης

31. Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η’, τον Παλαιολόγο

Παρουσίαση  από τον Γ. Σουδία

ΚΛΙΚ

ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η Φραγκοκρατία στον ελληνικό χώρο

ΠΗΓΗ: https://www.ime.gr/

1. Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας - Νίκαια

Θεόδωρος Λάσκαρης και ο Πατριάρχης

57 χρόνια

σύμβολό της ο δικέφαλος αετός

Aπελευθέρωση  της Πόλης (1261) Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος

Μιχαήλ ο Η

ΠΗΓΗ:https://www.fhw.gr/chronos/10/gr/p/pb2/pb2c.html

1204-1261 σύνορα

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

•  μυστική παρακολούθηση μέρα νύχτα
• συνεργασία  και με τους Γενουάτες, που είχαν ισχυρό ναυτικό, 
•  τους υποσχέθηκε εμπορικά προνόμια στα βυζαντινά λιμάνια, 

καλοκαίρι  1261, ο στρατηγός  Αλέξιος Στρατηγόπουλος κατάφερε να μπει στην Πόλη από αφύλαχτο άνοιγμα των τειχών και να την καταλάβει χωρίς καμιά αντίσταση των Φράγκων

Μολυβδόβουλο του Στρατηγόπουλου

ΠΗΓΗ: https://www.fhw.gr/chronos/10/gr/titles/p/pb2b1.html

Μιχαήλ Η’, ο Παλαιολόγος: στέφτηκε αυτοκράτορας στο ναό της Αγίας Σοφίας από τον Πατριάρχη Αρσένιο. 

ατάφερε να ξαναπάρει αρκετά από τα κατακτημένα μέρη της Ελλάδας. Ένα μεγάλο μέρος τους όμως παρέμεινε στους Φράγκους.

Η ιστορία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας είναι «η ιστορία της Πόλης χωρίς την Πόλη»

Συνέπειες από την άλωση της πόλης από τους Φράγκους:

• κανένας από τους κατακτητές-ηγεμόνες της δεν κατανόησε τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων της
• τα ταμεία του κράτους άδειασαν
• τα κτίσματα ερειπώθηκαν  
• τα έργα τέχνης λεηλατήθηκαν ή μεταφέρθηκαν στη Δύση.
• η χριστιανική πίστη κλονίστηκε 
•  οι Φράγκοι, που βεβήλωσαν τους ιερούς ναούς της Πόλης, έγιναν μισητοί κι ανεπιθύμητοι για όλους τους Βυζαντινούς.

Η ανάκτηση της Πόλης όμως δεν έλυσε τα προβλήματα που υπήρχαν ούτε τα νέα που είχαν δημιουργηθεί. 

• η Κωνσταντινούπολη έμεινε χωρίς συμμάχους  
• οι εχθροί τώρα ήταν πολλοί 
• στην Ανατολή νέα και πιο επικίνδυνα τουρκικά φύλα
• στο Βορρά  οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι 
• στη Δύση οι Φράγκοι και οι Βενετοί 

2. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας - Τραπεζούντα

Κομνηνοί

απομόνωση λόγω μεγάλης απόστασης

ελεύθερη 257 χρόνια

Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

ΠΗΓΗ: https://www.ime.gr/

Η Τραπεζούντα

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

3. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου - Άρτα

δεσπότης Μιχαήλ Α’ Άγγελος

απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, από τους Λατίνους, είκοσι χρόνια μετά την άλωσή της (1224)

χριστιανικό κέντρο των γύρω από τον Εύξεινο Πόντο ελληνικών πόλεων

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

4. Το Δεσποτάτο του Μιστρά -Μιστράς

Παλαιολόγοι

μεγάλη ακμή στα γράμματα και τις τέχνες - Γεώργιος Πλήθων-Γεμιστός

ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Το Παλάτι του Μιστρά

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

παρακμή της αυτοκρατορίας (13ος-14ος αιώνας): προνόμιο να είναι αυτοδιοικούμενη

• κατώτερα και μέσα σχολεία, 
•  ανώτατες σχολές Μαθηματικών, Νομικής, Φιλοσοφίας και Ρητορικής, 
•  μισθοί των δασκάλων: πληρωνόταν από  τις  αρχές της πόλης.

κίνημα των Ζηλωτών: πολιτικό κόμμα, 

υπερασπιζόταν τα συμφέροντα των χαμηλών τάξεων  απέναντι στους       πλούσιους, τους υπερέχοντες και τους δυνατούς

«δημοκρατική κυβέρνηση» των Ζηλωτών:  διοίκησε τη Θεσσαλονίκη           επτά χρόνια (1342-1349).

Παρουσίαση  από τον Γ. Σουδία

Η Θεσσαλονίκη  με τον Μίλτο και τον Χρόνη

33. Οι Οθωμανοί Τούρκοι
κατακτούν βυζαντινά εδάφη

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

Οι Οθωμανοί Τούρκοι  με τον Μίλτο και τον Χρόνη

34. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
προσπαθεί να σώσει την πρωτεύουσα

• Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος: βασίλεψε από το 1425 μέχρι το θάνατό του το 1448

• 1425:  παρέδωσε οικειοθελώς τη Θεσσαλονίκη στους Βενετούς, ελπίζοντας ότι έτσι θα προστατεύσει την πόλη από τον επερχόμενο κίνδυνο. 
• Την ύστατη ώρα οι Βενετοί την εγκατέλειψαν και ο Μουράτ Β΄ την κατέλαβε το 1430, με επακόλουθο σφαγές και λεηλασίες.

• Κατάφερε να πείσει τη Ρωμαϊκή Εκκλησία για τη σύγκληση ενός συμβουλίου για την ένωση των Εκκλησιών. Το Συμβούλιο πράγματι ξεκίνησε το 1438 στη Φερράρα, για να συνεχίσει από το 1439 τις εργασίες του στη Φλωρεντία, στην Ιταλία. 
• Μετά από μακρές και βασανιστικές διαβουλεύσεις, επιδημίες αλλά και διαμαρτυρίες των Ορθοδόξων για περιφρόνηση και κάκιστες συνθήκες σίτισης και διαβίωσης, το συμβούλιο έληξε. 
• Οι αποφάσεις του συμβουλίου της Φερράρας-Φλωρεντίας ήταν ουσιαστικά οι θέσεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, παρουσιασμένες σε ένα ενωτικό πλαίσιο υποταγής της Ανατολικής Εκκλησίας. 
• Όπως θα ήταν αναμενόμενο, ο λαός και ο ευρύτερος κλήρος δεν έκαναν ποτέ αποδεκτή τη συμφωνία, παρά την επίσημη υιοθέτησή της από τον Αυτοκράτορα. Συντετριμμένος ο Ιωάννης γρήγορα κατάλαβε ότι οι προσπάθειές του για ένωση ήταν μάταιες.
•  31 Οκτωβρίου του 1448 ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η’ πεθαίνει δίχως να αφήσει απογόνους. 
• Ο αδελφός του Κωνσταντίνος,  στέφθηκε αυτοκράτορας και στην Κωνσταντινούπολη  τον υποδέχθηκαν πανηγυρικά. 
• Ανέλαβε το θρόνο σε μια απελπιστικά κρίσιμη στιγμή για την αυτοκρατορία. 

Μόλις ανέλαβε:

• Έστειλε πρεσβευτές στον Μουράτ Β΄- πρόταση για συνθήκη ειρήνης
• Συνεργάτες ενωτικούς και ανθενωτικούς
• Οργάνωσε και εξόπλισε την φρουρά της Πόλης
• Συντήρησε τον στόλο
• Ασφάλισε την είσοδο του Κεράτιου Κόλπου με διπλή αλυσίδα
• Ζήτησε βοήθεια από τον Πάπα - ζήτησε καθολικούς ιερωμένους για να συλλειτουργήσουν  στην  Αγία Σοφία με ορθόδοξους
• Κάλεσε τις παροικίες των ξένων να βοηθήσουν 

Βενετοί: πλοία μαχητές και τεχνίτες για συντήρηση του στόλου

Γενουάτες: 700 μαχητές - Ιωάννης Ιουστινιάνης - συντήρηση τειχών και άμυνα της Πόλης 

1451: θάνατος Μουράτ Β΄- νέος σουλτάνος Μωάμεθ ο Β΄

Παρουσίαση  από τον Γ. Σουδία

35. Οι Τούρκοι πολιορκούν
την Κωνσταντινούπολη

Μωάμεθ Β’

Προετοιμάζεται για την πολιορκία και την Άλωση της Πόλης, αφού:

• Ετοίμασε πολύ στρατό και τον εξόπλισε με σύγχρονα όπλα.
• Ανέθεσε στον Ούγγρο μηχανικό Ουρβανό να κατασκευάσει 70 πυροβόλα κανόνια, όπλα πρωτόγνωρα για την εποχή.
• Άνοιξη του 1452: έχτισε στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, το Ρούμελη Χισάρ. Η φρουρά του έκανε έλεγχο σε όλα τα πλοία που περνούσαν τα στενά και τα φορολογούσε.
• Ναυπήγησε 150 πολεμικά πλοία και πολλά μικρότερα για μεταφορές προσώπων και εφοδίων.

Μάρτιος του 1453:

• Τουρκικός στρατός: πάνω από 60.000, άρχισε να συγκεντρώνεται γύρω από τα τείχη.
• Στόλος: κατέλαβε τα νησιά της Προποντίδας και περιπολούσε στα στενά, εμποδίζοντας κάθε πλοίο να φέρει εφόδια στην Πόλη.
• Μπορμπάρδα: για να γκρεμίσει, αν χρειαζόταν, την πύλη και τα γύρω τείχη.

6 Απριλίου 1453:

• Μωάμεθ: μήνυμα στον Κωνσταντίνο, ζητώντας του την παράδοση της πρωτεύουσας. Απάντηση  αρνητική.

Οι τελευταίες ώρες του Βυζαντίου  με τον Μίλτο και τον Χρόνη

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

36. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
από τους Τούρκους

• Πέρασμα χριστιανικών καραβιών στον Κεράτιο: εξόργισε τον Μωάμεθ

• Σχέδιο:  πέρασε, σε μια νύχτα, 70 καράβια από το Βόσπορο στον Κεράτιο, σέρνοντάς τα εννιά χιλιόμετρα στη στεριά, πίσω από το λόφο του Γαλατά, πάνω σε δρόμο στρωμένο με κορμούς δένδρων, χωρίς να πάρει είδηση κανείς. Μετά απ’ αυτό, ο Κεράτιος κόλπος έγινε δικός του και η Πόλη κλείστηκε ολόγυρα από στεριά και θάλασσα.

• Δεύτερη φορά προτάσεις στον Κωνσταντίνο από τον Μωάμεθ:   αρνητική  απάντηση των Βυζαντινών.

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

• Ο κλοιός των πολιορκητών στένεψε. «Ούτε πουλί πετούμενο δε μπορούσε πια να μπει στην Πόλη». 

• Η μπομπάρδα,  χτυπά και ραγίζει τον πύργο του Αγίου Ρωμανού.

• Θανάσιμος τραυματισμός του Ιουστινιάνη.

• Κερκόπορτα:  μικρή πύλη του εσωτερικού τείχους, που βρέθηκε ανοιχτή. Από εκεί μπήκε στην Πόλη μια μεγάλη ομάδα γενιτσάρων.

• Ο Αυτοκράτορας έπεσε  ηρωικά, ανάμεσα στους συντρόφους του.

  Ήταν 29 Μαϊου 1453, ημέρα Τρίτη.

Το χρονικό της άλωσης  από τον Γ. Σουδία

Χρονολογικός πίνακας   από τον Γ. Σουδία