Ένα μικρό σε έκταση κράτος που αποτελείται από ένα αστικό κέντρο, το άστυ, (μια πόλη δηλαδή), και τη χώρα, δηλαδή την αγροτική περιοχή που βρίσκεται γύρω του.
Αρχηγός του κράτους αρχικά ήταν ο βασιλιάς. Κυβερνούσε μόνος του με τις συμβουλές κάποιων ηλικιωμένων (γερόντων) και είχε μεγάλη δύναμη. Η εξουσία του περνούσε στους απογόνους του (κληρονομικό δικαίωμα).
Τις αποφάσεις του ανακοίνωνε στο λαό του στην "αγορά", ένα ευρύχωρο μέρος.
Οι αριστοκράτες στηρίζονταν στην ευγενική τους καταγωγή (έλεγαν μάλιστα ότι κατάγονταν από παλιούς βασιλιάδες, ήρωες και ημίθεους). Η δύναμή τους βασιζόταν στην καλλιεργήσιμη γη και στα πολλά βοσκοτόπια. Τη γη τους καλλιεργούσαν οι δούλοι.
Στην Αθήνα σιγά σιγά έπαιρνε την εξουσία ο λαός και το πολίτευμα έγινε δημοκρατικό.
Οι δύο ισχυρότερες πόλεις κράτη ήταν η Αθήνα και η Σπάρτη με εντελώς αντίθετα πολιτεύματα, φιλοσοφία ζωής και νοοτροπία.
ΠΗΓΗ: http://users.sch.gr/
Παρουσίαση του μαθήματος ΚΛΙΚ από τον Α. Μελιόπουλο
4. Πού και πώς "γεννήθηκε" η δημοκρατία; Είχαν όλες οι πόλεις - κράτη δημοκρατικό πολίτευμα;
Ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Κόδρος. Μετά τον Κόδρο, οι Αθηναίοι δεν έκαναν άλλο βασιλιά και την εξουσία πήραν οι ευγενείς και το πολίτευμα έγινε αριστοκρατικό
Η Αθηναϊκή τριήρης ήταν το πανίσχυρο, εξαιρετικά γρήγορο και ευέλικτο πολεμικό πλοίο της εποχής του. Ήταν το κυρίαρχο πολεμικό πλοίο στη Μεσόγειο από τον 7ο ως τον 4ο αιώνα π.Χ.
Είχε μέγιστο μήκος 37 μ. , μέγιστο πλάτος 5,20 μ. και βύθισμα 1,5 μ. Είχε 170 κουπιά, 85 σε κάθε πλευρά, διατεταγμένα σε τρεις σειρές (από όπου πήρε και το όνομά της).
Είχε δύο τετράγωνα πανιά. Ένα μεγάλο στον κύριο ιστό και ένα μικρότερο προς την πλώρη.
Οι άνθρωποι πλέον δεν ενδιαφέρονται για τα πολεμικά κατορθώματα ηρώων αλλά
για τα προβλήματα της καθημερινής τους ζωής.
Διδακτική ποίηση:προσπαθεί να "διδάξει"
Ησίοδος: εκπρόσωπος της διδακτικής ποίησης
Εκτός από το "Έργα και ημέρες" ο Ησίοδος μας είναι γνωστός και από το έργο του "Θεογονία" που μας αφηγείται τη δημιουργία του κόσμου και την επικράτηση των Θεών του Ολύμπου
Λυρική ποίηση: απαγγέλλεται με τη συνοδεία μουσικού οργάνου, της λύρας και μιλάει για τις χαρές και τις λύπες των ανθρώπων
Φιλοσοφία
Τα προβλήματα και ο αγώνας των ανθρώπων για να τα βγάλουν πέρα με τις καθημερινές ανάγκες, τους οδήγησε σε σκέψεις. Κάποιοι άρχισαν να ασχολούνται με θέματα που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν, όπως ο κόσμος που μας περιβάλλει. Έτσι γεννήθηκε η φιλοσοφία.
Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος ήταν φιλόσοφος, όπως ο Θαλής, του οποίου άλλωστε υπήρξε μαθητής. Οι πηγές τον αναφέρουν ως επιτυχημένο σπουδαστή τηςΑστρονομίαςκαι τηςΓεωγραφίαςκαι πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούςεπιστήμης. Λέγεται, επίσης, ότι εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στηναρχαία Ελλάδακαι ότι κατασκεύασε χάρτη του τότε γνωστού κόσμου.
Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως λ.χ την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στην μυθολογία.
Ιστορία: Η επιθυμία κάποιων ανθρώπων να μην ξεχαστούν περασμένα γεγονότα, γέννησε την επιστήμη της ιστορίας
Όπως είδαμε στα προηγούμενα μαθήματα, οι άλλες πόλεις κράτη αντιμετώπιζαν πρόβλημα με τη γη και γι' αυτό οδηγήθηκαν στον αποικισμό.
Οι Σπαρτιάτες έλυσαν το πρόβλημα διαφορετικά:
Αντί να ιδρύσουν αποικίες, κατέλαβαν τη γειτονική Μεσσηνία, υποδούλωσαν τους Μεσσήνιους, που έγιναν είλωτες, και έτσι βρήκαν καλλιεργήσιμη γη.
Δημιουργήθηκαν τρεις κοινωνικές τάξεις:
Το κράτος της Σπάρτης μεγάλωσε
Κεφάλαιο 11
Σπάρτη: Η ζωή στην Πόλη
Ο φόβος της επανάστασης των ειλώτων, οδήγησε τους Σπαρτιάτες σε αυστηρή στρατιωτική οργάνωση.
Όλοι οι πολίτες έγιναν στρατιώτες που εκπαιδεύονταν συνεχώς. Η ζωή έγινε απλή και απαγορεύτηκαν οι πολυτέλειες. Απαγορευόταν στους πολίτες να πηγαίνουν σε άλλες πόλεις - κράτη, αλλά και σε ξένους να μένουν μόνιμα στη Σπάρτη.
Οι αλλαγές αυτές σχετίζονται με το όνομα του Λυκούργου. Ο Λυκούργος ένωσε τα χωριά, στα οποία κατοικούσαν οι Σπαρτιάτες και έφτιαξε την πόλη - κράτος της Σπάρτης. Οργάνωσε το πολίτευμά της και τους νόμους της.
Η νομοθεσία του Λυκούργου συνοψίζεται στα παρακάτω κύρια σημεία:
Οι πολίτες έπρεπε να πειθαρχούν απέναντι στους νόμους και το κράτος.
Τα αγόρια και τα κορίτσια είχαν κοινή ανατροφή, η οποία βασιζόταν στην σκληραγώγησή τους από πολύ μικρά.
Οι νεότεροι έπρεπε να υποτάσσονται στην θέληση των μεγαλυτέρων.
Τα νομίσματα ήταν σιδερένια, για να είναι βαριά και να δυσκολεύουν τους Σπαρτιάτες στην μεταφορά του, ώστε να αποτρέπονται από την μανία να τα συσσωρεύουν για να γίνονται πλούσιοι.
Εξουσία ασκούσε και η Γερουσία που αποτελούνταν από 28 άντρες.
ΠΗΓΗ φωτογραφιών:http://users.sch.gr
Μήπως καταλάβατε ποιο ήταν το πολίτευμα της Σπάρτης;
Η αγαπημένη τους έκφραση ήταν: "Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν" (Σε πολύ ελεύθερη μετάφραση: Όσο πιο λίγα λόγια λες για να εκφράσεις αυτό που θες, τόσο καλύτερα").
Μέχρι πριν λίγα χρόνια αρκετοί πίστευαν πως όταν ένα παιδί ήταν μωρό ακόμη, ο πατέρας του το πήγαινε στο Συμβούλιο των Γερόντων. Αυτοί το εξέταζαν προσεκτικά και αν το έβρισκαν ασθενικό το πέταγαν στον Καιάδα, μία σχισμή σε μία χαράδρα στον Ταΰγετο.
Εδώ και λίγα χρόνια αυτό έχει απορριφθεί ως fakenews.
Από την μελέτη των σκελετών που βρήκαν στον πυθμένα του βαράθρου, οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν πως όλοι οι σκελετοί ανήκαν σε ενήλικες ανθρώπους.
Αυτό στο οποίο κατέληξαν οι επιστήμονες είναι πως ναι μεν πετούσαν ανθρώπους στον Καιάδα, όμως οι αρχαίοι Σπαρτιάτες δεν ήταν τόσο βάρβαροι ώστε να πετούν μέσα του ασθενικά παιδιά.
Οι παλιοί κάτοικοι της Αττικής δε ζούσαν όλοι σε ένα μέρος.
Μερικοί κατοικούσαν σε ορεινές περιοχές, ενώ οι περισσότεροι είχαν εγκατασταθεί στις μικρές εύφορες πεδιάδες και στα παράλια.
Εκείνος που τους παρακίνησε να συγκεντρωθούν και να κατοικήσουν όλοι μαζί ήταν ο ξακουστός βασιλιάς Θησέας.
Ο Θησέας υπήρξε ένας από τους καλύτερους βασιλιάδες για την Αθήνα. Θεμελίωσε το μεγαλείο των Αθηνών ενώνοντας τους δήμους της Αττικής, και διαίρεσε τους πολίτες σε τρεις τάξεις: στους ευγενείς, στους κτηματίες και στους δημιουργούς (χειρώνακτες και τεχνίτες).
Έτσι άρχισε σιγά σιγά γύρω από την Ακρόπολη να οργανώνεται η πόλη της Αθήνας.
Παναθήναια: η μεγαλύτερη γιορτή των Αθηναίων
Μικρά Παναθήναια: κάθε χρόνο
Μεγάλα Παναθήναια: κάθε 4 χρόνια
Κάποια στιγμή αργότερα οι Δωριείς θέλησαν να καταλάβουν την Αθήνα, επειδή αντιμετώπιζαν πρόβλημα ξηρασίας στις πόλεις τους. Φυσικά συμβουλεύτηκαν το μαντείο των Δελφών.
Το µαντείο απάντησε ότι θα πετύχαιναν το σκοπό τους, αν δε σκοτωνόταν ο βασιλιάς της Αθήνας. Τότε (11ος αι. π.Χ) βασιλιάς ήταν ο Κόδρος.
Ο Κόδρος έμαθε τον χρησμό από κάποιο κάτοικο των Δελφών, οπότε ντύθηκε σαν ζητιάνος, βγήκε από την πόλη και προσποιήθηκε ότι μαζεύει ξύλα. Μόλις συνάντησε δύο στρατιώτες από το εχθρικό στρατόπεδο, σκότωσε τον ένα. Ο άλλος στρατιώτης, βλέποντας την εχθρική αυτή ενέργεια έσπευσε να σκοτώσει τον Κόδρο, μη γνωρίζοντας ότι αυτός ήταν ο βασιλιάς. Οι Δωριείς κατάλαβαν τι έπαθαν όταν οι Αθηναίοι τους ζήτησαν τη σορό του βασιλιά τους για να τη θάψουν. Εξαιτίας του χρησμού φοβήθηκαν ότι στις πολεμικές επιχειρήσεις θα αποτύγχαναν, αποσύρθηκαν λοιπόν από την περιοχή των Αθηνών και κράτησαν μόνο τα Μέγαρα.
Μετά την ηρωική θυσία του, οι Αθηναίοι δεν επέτρεψαν σε κανέναν άλλο να φέρει τον τίτλο του βασιλιά. Έτσι, πήραν την εξουσία οι ευγενείς και το πολίτευμα έγινε αριστοκρατικό.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι Αθηναίοι έκαναν μια φριχτή διαπίστωση. Το έδαφος της Αθήνας δεν ήταν αρκετά γόνιμο, για να θρέψει όλους τους κατοίκους. Πολλές περιοχές ήταν άγονες. Ο λαός άρχισε να πεινάει και οι πολίτες άρχιζαν να δανείζονται χρήματα και τρόφιμα, τα οποία δεν μπορούσαν να επιστρέψουν. Όμως ποια θα ήταν η άλλη τους επιλογή; Να πέθαιναν της πείνας; Έτσι, πολλοί προσπάθησαν να λύσουν τις διαφορές τους στο δικαστήριο. Μάταια όμως. Οι δικαστές ήταν ευγενείς και οι πολίτες δεν μπορούσαν να βρουν το δίκιο τους.
Για να μην αρχίσουν μεγάλες αναταραχές, οι ευγενείς για να καθησυχάσουν το λαό, ανακοίνωσαν ότι θα ανέθεταν σε κάποιον να γράψει τους νόμους. Οι Αθηναίοι κάπως ηρέμησαν και σίγουρα κάποιοι πίστεψαν ότι επιτέλους θα αποδοθεί δικαιοσύνη, αφού οι νόμοι θα γράφονταν και θα ίσχυαν για όλους.
Όμως ο νομοθέτης που ανέλαβε να καταγράψει τους νόμους, ο Δράκοντας, έγραψε πολύ σκληρούς νόμους. Οι νόμοι σκαλίστηκαν πάνω σε μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες τοποθετήθηκαν στην αγορά. Ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμα και η τεμπελιά τιμωρούνταν με θάνατο. «Αυτοί οι νόμοι είναι γραμμένοι με αίμα, όχι με μελάνι».
Τριάντα χρόνια υπέφεραν οι Αθηναίοι ανήμποροι κάτω από τη σκληρή νομοθεσία του Δράκοντα. Τριάντα χρόνια υπάκουαν σε αυτό το σύστημα, που τους είχαν επιβάλλει οι ευγενείς. Μέχρι που βρήκαν το σωτήρα τους στο πρόσωπο του νομοθέτη Σόλωνα και η ελπίδα φώτισε ξανά τα πρόσωπά τους…
1. Πώς ζούσαν στην αρχή οι κάτοικοι της Αττικής και ποιος τους παρακίνησε να συγκεντρωθούν όλοι σε μία πόλη;
2. Ποια μεγάλη γιορτή διοργάνωναν οι Αθηναίοι για να γιορτάζουν την ίδρυση της πόλης τους;
3. Ποιοι απειλούσαν την πόλη της Αθήνας και τι έλεγε το Μαντείο των Δελφών;
4. Ποιος ήταν ο βασιλιάς της Αθήνας και πώς αντέδρασε;
5. Ποιος έγραψε τους νόμους και γιατί χαρακτηρίστηκαν "γραμμένοι με αίμα"; (να διαβάσεις και το σχετικό παράθεμα).
ΠΗΓΕΣ:
https://el.wikipedia.org
https://blogs.sch.gr/meliopoulo
http://users.sch.gr/raul2
https://www.pemptousia.gr
Κεφάλαιο 13
Οι νόμοι του Σόλωνα - Ο Πεισίστρατος γίνεται τύραννος
Ποιος ήταν ο Σόλων:
Ο Σόλων (περ. 639-559 π.Χ.) ήταν σημαντικός Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος, ποιητής και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδος. Ανήκε σε πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια, που απέδιδε την καταγωγή της στη γενιά του μυθικού βασιλιά της ΑθήναςΚόδρου. Την εμπιστοσύνη του λαού την κέρδισε πρώτα με το ποιητικό του έργο.
Ο Σόλων εκλέχτηκε επώνυμος άρχων το 594/3 π.Χ., και συγχρόνως διαλλακτής (διαμεσολαβητής, συμφιλιωτής) με αποστολή να μεσολαβήσει στην αγροτική κρίση, που έφερε σε αντιπαράθεση τους ευπατρίδες μεγαλογαιοκτήμονες με τους μικρούς καλλιεργητές.
Τι έκανε ο Σόλων:
Ένας νόμος που έμεινε στην ιστορία
Με τη "σεισάχθεια" απάλλαξε τους αγρότες από τα χρέη τους και απελευθέρωσε όσους είχαν γίνει είχαν πουληθεί ως δούλοι μακριά από την Αθήνα.
Συγκεκριμένα:
κατήργησε χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο,
απελευθέρωσε όσους Αθηναίους είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην Αθήνα και έφερε πίσω στην πόλη όσους εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
κατήργησε τον δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του.
Οι 4 τάξεις ανάλογα με το εισόδημα
Εισήγαγε επίσης το τιμοκρατικό σύστημα, χωρίζοντας τους πολίτες σε τέσσερις τάξεις ανάλογα με το εισόδημά τους. Δικαίωμα συμμετοχής στα αξιώματα είχαν μόνο τα μέλη των τριών πρώτων τάξεων.
Το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας
Στις αρχές του 6ου αιώνα π.X. μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που εφάρμοσε ο Σόλωνας ήταν και η συγκρότηση της Ηλιαίας, του πρώτου λαϊκού δικαστηρίου. Μπορούσαν να παρακαθήσουν σε αυτό όλοι οι πολίτες άνω των τριάντα ετών, εφόσον δήλωναν την επιθυμία συμμετοχής τους με το να καταγραφούν στους σχετικούς πίνακες. Η επιλογή τους γινόταν με κλήρωση, για την οποία χρησιμοποιούσαν ειδικό μηχανισμό: το κληρωτήριο.
Άλλα νομοθετήματα:
η απαγόρευση της εξαγωγής γεωργικών προϊόντων εκτός του λαδιού,
θέσπιση κοινωνικής πρόνοιας για αναπήρους
μέτρα προστασίας της οικογένειας και του γάμου,
υποχρέωση των γονέων να διδάξουν στα παιδιά τους κάποια τέχνη
Τη φήμη όμως του Σόλωνα, την ύμνησε άθελά του και ο πάμπλουτος Κροίσος, ο βασιλιάς της Λυδίας, που, όταν ο Σόλωνας τον επισκέφτηκε, περίμενε πως θα τον θεωρούσε τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο με τόσα πλούτη που είχε. Αλλά ο Σόλωνας του είπε τότε το περίφημο,
Μηδένα προ του τέλους μακάριζε,
δηλαδή ευτυχισμένος κρίνεται κάποιος από το τέλος του.
Κι όταν ο Κροίσος, αργότερα, ήταν αιχμάλωτος του βασιλιά των Περσών Κύρου και καταδικασμένος να πεθάνει στην πυρά, φώναξε τρεις φορές το όνομα του Σόλωνα, καθώς θυμήθηκε τα λόγια του. Και πράγματι ο Κύρος του χάρισε τη ζωή, όταν έμαθε για τον Σόλωνα και τα σοφά λόγια του, που ζουν και μας καθοδηγούν πάντα, αν τα γνωρίσουμε και κατανοήσουμε την αξία και την αλήθεια τους.
Οι αναφερόμενοι, από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, Επτά σοφοί, ήταν ιστορικά πρόσωπα που έζησαν από τον 7ο αιώνα π.Χ. και νεότερα, που διέπρεψαν ως νομοθέτες, άρχοντες ή πολιτικοί. Οι επικρατέστεροι θεωρούμενοι επτά σοφοί της αρχαιότητας (κατά γενικότερη ομολογία συγγραφέων) ήταν οι:
Ποια ήταν τα δύο πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο λαός της Αθήνας εκείνη την εποχή;
2. Τι ήταν η Σεισάχθεια;
3. Με ποιο κριτήριο χώρισε ο Σόλων τους πολίτες σε τάξεις; Ποιες ήταν αυτές οι τάξεις; (μόνο ονομαστικά).
4. Πώς ο Πεισίστρατος έγινε τύραννος;
5. Γιατί ο Πεισίστρατος, αν και τύραννος, έγινε αγαπητός στο λαό;
6. Τι έγινε μετά τον θάνατο του Πεισίστρατου;
Κεφάλαιο 14
Ο Κλεισθένης θεμελιώνει τη Δημοκρατία
Δημιουργήθηκαν 10 "τεχνητές" φυλές που πήραν τα ονόματά τους από επώνυμους ήρωες της Αττικής, όπως ο Ερεχθέας, ο Αιγέας, ο Αίας κ.ά. Ο βωμός με τους αδριάντες των ηρώων αυτών βρισκόταν στην Αγορά. Τα μέλη της κάθε φυλής προέρχονταν από όλες τις κοινωνικές τάξεις και όλοι είχαν ίσα δικαιώματα.
Κάθε φυλή εξέλεγε έναν Στρατηγό και 50 βουλευτές.
Οι βουλευτές όλων των φυλών αποτελούσαν τη Βουλή των πεντακοσίων.
Τα μέτρα του Κλεισθένη που οδήγησαν στη θεμελίωση της Δημοκρατίας ήταν:
.jpg)
