ΑΓΩΓΗ Ε ΤΑΞΗ

Τα δικαιώματα του παιδιού

Κεφάλαιο 3: Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

1. Οι Έλληνες κάτω από την οθωμανική και

τη λατινική κυριαρχία (1453-1821)

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία 

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία, ήδη από τον 13ο αιώνα, αντιμετώπιζε πάρα πολλά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα (συνεχείς πολέμους με γειτονικούς λαούς, κοινωνικές ανισότητες, κλπ.).  

Η κατάκτηση λοιπόν του βυζαντινού κράτους από τους  Οθωμανούς το 1453 ήρθε ως φυσική συνέπεια της παρακμής του.

Θρύλοι και παραδόσεις για την Πόλη 

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8801

Μέσα σε δυο αιώνες όλες οι ελληνικές περιοχές είχαν κατακτηθεί. 

Η εξάπλωση του οθωμανικού κράτους

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9310

Ιστοριογραμμή της οθωμανικής επέκτασης

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9360

Μόνο τα Ιόνια νησιά, με εξαίρεση την Λευκάδα για κάποια διαστήματα, δεν πέρασαν ποτέ στην οθωμανική εξουσία, αλλά βρίσκονταν κάτω από την κατοχή των Βενετών (μέχρι το 1797), και αργότερα των Γάλλων και των Άγγλων.  

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Ο πρώτος αιώνας της υποδούλωσης: πολύ δύσκολος για τους Έλληνες και τους υπόλοιπους “Ρωμιούς”, τους χριστιανούς δηλαδή της αυτοκρατορίας.

 Πλούσιοι, ευγενείς και  λόγιοι:  κατέφυγαν  στις χώρες της Δύσης.

Άρχοντες: εξαφανίστηκαν 

 Φτωχοί:  παρέμειναν και προσπαθούσαν να υπομείνουν τα βάσανα της σκλαβιάς.

Δημογραφικές (και κοινωνικές - οικονομικές ) αλλαγές :  Αρκετοί άνθρωποι εγκαταστάθηκαν πάνω στα βουνά για να απολαμβάνουν κάποιας μορφής ελευθερία.  (Αυτό εξηγεί και τον μεγάλο αριθμό χωριών που σήμερα βρίσκονται σε δυσπρόσιτα και ορεινά μέρη.)

 Μετά τον 16ο αιώνα:   

• μικρότερη καταπίεση των Τούρκων. 
• μειώθηκαν οι στρατιωτικές συγκρούσεις στην ελληνική Χερσόνησο
• περιορίστηκε η φορολογία και το παιδομάζωμα.

Τονώθηκε η παιδεία και, με την συμβολή και των μορφωμένων Ελλήνων της Διασποράς, άρχισε να προετοιμάζεται το έδαφος για την Απελευθέρωση.

Υποδουλωμένοι Έλληνες: διατήρησαν γλώσσα, θρησκεία και παράδοση

Επαναστατικά κινήματα:  Σε όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας ξεσπούσαν διάφορα επαναστατικά κινήματα. Όλα, όμως, είχαν τοπικό χαρακτήρα και ήταν ανοργάνωτα. Έτσι όλα κατέληγαν σε αποτυχία. 

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ

1204: Κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους  

Οι Βενετοί και οι σύμμαχοί τους:   κατέκτησαν τα περισσότερα νησιά και τα σημαντικότερα λιμάνια της ελληνικής χερσονήσου. 

1204:  αρχίζει η περίοδος της λατινικής κυριαρχίας (ενετοκρατίας) που, για ορισμένες ελληνικές περιοχές, διαρκεί σχεδόν 6 αιώνες (1204 - 1797). Μέχρι το 1699 οι Οθωμανοί έχουν διώξει από παντού τους Βενετούς, εκτός από τα Επτάνησα, τα οποία παραμένουν ενετοκρατούμενα μέχρι το 1797. 

Πώς ήταν η διακυβέρνηση από τους Ενετούς;

Πολύ δύσκολη: για τους απλούς ανθρώπους. Οι Βενετοί και οι άλλοι Λατίνοι κατακτητές συμμάχησαν από τα πρώτα χρόνια των κατακτήσεών τους με τους ντόπιους Έλληνες αριστοκράτες και καταπίεζαν τον λαό (αστούς και αγρότες). 

Φτωχοί:  

• δεν μπορούσαν να συμμετέχουν στην διοίκηση 
• δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους Βενετούς
•  ήταν υποχρεωμένοι να κάνουν τις πιο βαριές δουλειές 
• και να πληρώνουν υπέρογκους φόρους.  

Αποτέλεσμα: συχνές εξεγέρσεις εναντίον των κατακτητών

«Ρεμπελιό των Ποπολάρων» (εξέγερση του  λαού):  Ζάκυνθος 1628 

Με τα χρόνια οι βενετικές κτήσεις έπεφταν η μία μετά την άλλη στα χέρια των Οθωμανών, οπότε οι Βενετοί αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν περισσότερα προνόμια στους Έλληνες, αφού αυτοί ήταν που αναλάμβαναν το βάρος της άμυνας. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων

Το μάθημα στο βιβλίο

Σχολιάζουμε τον πίνακα του βιβλίου

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

Παρουσίαση του μαθήματος   από τον Γιάννη Σουδία

ΠΗΓΗ: https://anoixtosxoleio.weebly.com

Οθωμανική Διοίκηση - Θεσμικοί Λειτουργοί

ΠΗΓΗ: https://photodentro.edu.gr

Ερωτήσεις:
1. Τι γνωρίζεις για τους Φαναριώτες;
2. Ποιοι περιορισμοί δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή των Χριστιανών υπόδουλων;
3. Σε ποιο τομέα γίνονταν μεγάλες διακρίσεις σε βάρος των Χριστιανών;
4. Ποιοι φόροι επιβλήθηκαν στους Χριστιανούς;
5. Ποια ήταν τα πιο σκληρά μέτρα;

Μπορείς να κάνεις εξάσκηση στις ερωτήσεις με τις απαντήσεις τους στην παρακάτω παρουσίαση από τον Γιάννη Σουδία:

Ερωτήσεις και Απαντήσεις

ΠΗΓΗ: https://anoixtosxoleio.weebly.com

KOYIZ 1

ΠΗΓΗ: https://wordwall.net

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

ΠΗΓΗ: https://wordwall.net

Κεφάλαιο 3: Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων

Το μάθημα στο βιβλίο


Πατριάρχης Νεόφυτος ο Β΄

Παρουσίαση του μαθήματος από τον Γ. Σουδία 

ΠΗΓΗ:https://anoixtosxoleio.weebly.com/epsilonnu972tauetataualpha-beta9001.html 

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης 

Είναι το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κωνσταντινούπολης και ένα από τα αρχαιότερα του κόσμου, αφού λειτουργεί σχεδόν αδιαλείπτως για πάνω από 500 χρόνια!
Ιδρύθηκε το 1454 και θεωρείται  η συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που ίδρυσε ο Μ. Κωνσταντίνος!

Στην πορεία του χρόνου έχει αλλάξει πολλές φορές έδρα:
Στην αρχή λειτουργούσε μέσα στο Πατριαρχείο (που στεγαζόταν στον ναό των Αποστόλων) και αργότερα σε διάφορες κατοικίες στο Φανάρι. Στα τέλη του 19ου αιώνα αποφασίστηκε να κτιστεί το σημερινό επιβλητικό κτήριο, κοντά στην έδρα του Πατριαρχείου.
Κτίστηκε σε χρόνο ρεκόρ, μέσα σε μόλις 2 χρόνια (1881-1883)!

Στον θόλο, πάνω από το κεντρικό κτίριο, στεγάζεται το αστρονομικό παρατηρητήριο της Σχολής, που διαθέτει ένα παλιό τηλεσκόπιο.

Οι Έλληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είχαν μια μορφή κοινοτικής αυτοδιοίκησης από τα αρχαία και βυζαντινά χρόνια.

Οι Τούρκοι την προσάρμοσαν στις ανάγκες της δικής τους διοίκησης και πέτυχαν να ελέγχουν καλύτερα τους ραγιάδες και να εισπράττουν τους φόρους χωρίς έξοδα και φροντίδες. Οι κοινοτικοί άρχοντες, γνωστοί με πολλά ονόματα, όπως κοτζαμπάσηδες, δημογέροντες, πρόκριτοι, προεστοί κ.ά. προέρχονταν κυρίως από εύπορες οικογένειες.

Εκλέγονταν συνήθως για ένα χρόνο από τη συνέλευση του λαού (μάζωξη), που γινόταν στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Την εκλογή όμως έπρεπε να την εγκρίνουν οι Τούρκοι. Αυτό δείχνει ότι οι κοινοτικοί άρχοντες έπρεπε να είναι αρεστοί στις οθωμανικές αρχές. Οι δημογέροντες εκπροσωπούσαν τους Έλληνες κι ήταν υπεύθυνοι να τηρούν την τάξη, όσες φορές η κρατική εξουσία δεν ήταν σε θέση να τη διατηρήσει.

Κύριο έργο τους ήταν να συντάσσουν τους φορολογικούς καταλόγους.  

Οι δημογέροντες δίκαζαν κιόλας κτηματικές και άλλες διαφορές ανάμεσα στους κατοίκους της κοινότητας κι έβγαζαν τις αποφάσεις τους με βάση τα έθιμα (πατροπαράδοτες συνήθειες). Ξεχωριστό ενδιαφέρον έδειχνε η κοινότητα για την παιδεία. Πολλά σχολεία ιδρύθηκαν και λειτούργησαν τότε με δαπάνες των κοινοτήτων. Μερικές κοινότητες, εξαιτίας της θέσης τους, της παραγωγής που είχαν ή για άλλους λόγους, κατάφερναν να πετύχουν από το σουλτάνο το λεγόμενο «κοινοτικό προνόμιο». Στην περίπτωση αυτή πλήρωναν λιγότερους φόρους και γλίτωναν από ποικίλες καταπιέσεις. Το προνόμιο αυτά βοήθησε κάποιες περιοχές (Μέτσοβο, Ζαγόρι, Κυκλάδες, Χίος κ.ά.) να γνωρίσουν μεγάλη ανάπτυξη.

Ωστόσο,  παρ' όλο που κάποιοι από αυτούς κυβερνούσαν με δικαιοσύνη και αισθάνονταν πατριώτες, κάποιοι  άλλοι έβλεπαν με περιφρόνηση τον λαό και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να διατηρούν την εξουσία και τα πλούτη τους.

Συχνά η συμπεριφορά τους προς τον λαό ήταν σκληρότερη κι από την συμπεριφορά των Τούρκων. Γι' αυτούς τους λόγους δεν συμπαθούσαν τους ξεσηκωμούς των υπόδουλων ραγιάδων, αφού έτσι θα κινδύνευαν τα προνόμιά τους.

Ερωτήσεις:
1. Ποιοι αποτελούσαν την ηγεσία των υπόδουλων Ελλήνων;
2.Ποια ήταν η θέση και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριάρχη;
3. Ν αναφέρετε τις διαφορετικές στάσεις του ορθόδοξου κλήρου απέναντι στην τουρκική κατάκτηση.
4. Ποιος ήταν ο ρόλος των Φαναριωτών στην πολιτική ηγεσία; 
5. Ποιος ο ρόλος των Κοινοτικών Αρχόντων και ποια τα καθήκοντα τους ;

Μουσικό απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Μήτσου Ευθυμιάδη: "Προστάτες", που ανέβηκε στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης το 1975, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν. Μουσική: Χρήστος Λεοντής 

Κεφάλαιο 4: 

Κλέφτες και Αρματολοί

(Μετά το 5ο κεφάλαιο θα γράψουμε επαναληπτικό στα κεφάλαια 1-5)

Η ζωή των Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (The Benaki Museum)

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση του μαθήματος  από τον Γ. Σουδία

ΠΗΓΗ: https://users.sch.gr/sudiakos

Κλέφτες

Μικρό λεξικό Κλεφτών και Αρματολών του Γ. Ζερβού

ΠΗΓΗ: https://users.sch.gr/gregzer/

Φημισμένοι Αρματολοί

• Γεώργιος Ανδρίτσος 
• Γεώργιος Μπότσαρης    (Σούλι)
• Κατσαντώνης (Ρούμελη)                  
• Νικοτσαράς (Όλυμπος)
•  Λάμπρος Τζαβέλλας  (Σούλι)

Ερωτήσεις:

1. Τι ήταν οι κλέφτες; Πώς ήταν η ζωή των κλεφτών και με ποιο τρόπο πολεμούσαν;

2. Σε τι διέφεραν οι κλέφτες από τους αρματολούς;

3. Πώς αντιμετώπιζαν οι Έλληνες αγρότες τους κλέφτες (σύμφωνα με την πηγή 2 στη σελ. 42 του βιβλίου);

«Των Κολοκοτρωναίων» 

 

Λάμπουν τα χιόνια στα βουνά, κι ο ήλιος στα λαγκάδια, 

λάμπουν και τ' αλαφρά σπαθιά των Κολοκοτρωναίων, 

που 'χουν τ' ασήμια τα πολλά, τις ασημένιες πάλλες, 

τις πέντε αράδες τα κουμπιά, τις έξι τα τσαπράζια, 

οπού δεν καταδέχονται την γη να την πατήσουν. 

Καβάλα τρώνε το ψωμί, καβάλα πολεμάνε, 

καβάλα πάν' στην εκκλησιά, καβάλα προσκυνάνε, 

καβάλα παίρν' αντίδερο απ’ του παππά το χέρι. 

Φλουριά ρίχνουν στην Παναγιά, φλουριά ρίχνουν στους άγιους, 

και στον αφέντη τον Χριστό τις ασημένιες πάλλες. 

«Χριστέ μας, 'βλόγα τα σπαθιά, 'βλόγα μας και τα χέρια». 

Κι ο Θοδωράκης μίλησε, κι ο Θοδωράκης λέει: 

«Τούτ' οι χαρές που κάνουμε σε λύπη θα μας βγάλουν.

 Απόψ' είδα στον ύπνο μου, στην υπνοφαντασιά μου, 

θολό ποτάμι πέρναγα και πέρα δεν εβγήκα. 

Ελάτε να σκορπίσουμε, μπουλούκια να γενούμε. 

Σύρε, Γιώργο μ', στον τόπο σου, Νικήτα, στο Λοντάρι, 

εγώ πάω στην Καρύταινα, πάω στους εδικούς μου,

 ν' αφήσω την διαθήκη μου και τις παραγγελιές μου, 

'τι θα περάσω θάλασσα, στην Ζάκυνθο θα πάω».   

 «Της νύχτας οι αρματολοί»  

  

Της νύχτας οι αρματολοί και της αυγής oι κλέφτες 

ολονυχτίς κουρσεύανε και τες αυγές κοιμώνται, 

Κοιμώνται στα δασά κλαριά και στους παχιούς τους ίσκιους. 

Είχαν αρνιά και ψήνανε, κριάρια σουβλισμένα, 

μα είχαν κι ένα γλυκό κρασί, που πίν' ν τα παλικάρια.

 Κι ένας τον άλλο έλεγαν, κι ένας τον άλλον λέει: 

«Καλά τρώμε και πίνουμε και λιανοτραγουδάμε, 

δεν κάνουμε κι ένα καλό, καλό για την ψυχή μας; 

-ο κόσμος φκιάνουν εκκλησιές, φκιάνουν και μοναστήρια. 

Να πάμε να φυλάξουμε στης Τρίχας το γεφύρι 

που θα περάσει ο βόιβοντας με τους αλυσωμένους 

να κόψουμε τους άλυσους να βγουν οι σκλαβωμένοι, 

να βγει της χήρας το παιδί, π' άλλο παιδί δεν έχει, 

π' αυτή το 'χει μονάκριβο στον κόσμο ξακουσμένο. 

«Ένας αϊτός περήφανος» 

  

Ένας αϊτός περήφανος, ένας αϊτός λεβέντης 

από την περηφάνια του κι από τη λεβεντιά του, 

δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάσει, 

μόν’ μένει απάνω στα βουνά, ψηλά στα κορφοβούνια. 

Kι έριξε χιόνια στα βουνά και κρούσταλλα στους κάμπους, 

εμάργωσαν τα νύχια του κι επέσαν τα φτερά του. 

Kι αγνάντιο βγήκε κι έκατσε, σ’ ένα ψηλό λιθάρι, 

και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει: 

«Ήλιε, για δε βαρείς κι εδώ σ’ τούτη την αποσκιούρα, 

να λιώσουνε τα κρούσταλλα, να λιώσουνε τα χιόνια, 

να γίνει μια άνοιξη καλή, να γίνει καλοκαίρι, 

να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου, 

να ’ρθούνε τ’ άλλα τα πουλιά και τ’ άλλα μου τ’ αδέρφια». 

Κεφάλαιο 5

Η οικονομική ζωή

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία ΚΛΙΚ

Η Συνθήκη του Κάρλοβιτς ήταν μια διεθνής συνθήκη ειρήνης που υπογράφηκε στις 26 Ιανουαρίου 1699 στο Σρέμσκι Καρλόβτσι μια πόλη στη σημερινή Σερβία. Η συνθήκη τερμάτισε τον αυστροοθωμανικό πόλεμο του 1683-1697 στον οποίο οι Οθωμανοί ηττήθηκαν.

Υπογράφτηκε μετά από ένα συνέδριο, πληρεξούσιων αντιπροσώπων, διάρκειας δύο μηνών όπου συνήλθαν σε 36 συνεδριάσεις από 17 Νοεμβρίου του 1698 μέχρι τον Ιανουάριο του 1699 μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας  και των συνασπισμένων δυνάμεων του Ιερού Συνασπισμού του 1684, (μίας συμμαχίας ευρωπαϊκών δυνάμεων: Αψβουργική Αυτοκρατορία, την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία, τη Δημοκρατία της Βενετίας και τη Ρωσική Αυτοκρατορία).

Η συνθήκη σημάδεψε την αρχή της Οθωμανικής παρακμής και την ανάδειξη της Αυστρίας σε κυρίαρχη δύναμη της κεντρικής Ευρώπης.

Ο Σουλτάνος Μουσταφά Β΄ που αναγκάσθηκε ν΄ αποδεχτεί τους όρους της Συνθήκης του Κάρλοβιτς

Ήταν η πρώτη φορά που η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραφε συνθήκη (και όχι απλή ανακωχή) με μη μουσουλμανικό κράτος και η πρώτη φορά που εγκατέλειπε τόσο μεγάλες εδαφικές εκτάσεις. Για τους επόμενους δύο αιώνες οι Ευρωπαίοι δε θα ασχολούνταν με την οθωμανική ισχύ αλλά με την οθωμανική αδυναμία, καθώς οι γείτονες του Σουλτάνου ανταγωνίζονταν για εδαφικά οφέλη εις βάρος της αυτοκρατορίας του. Η φράση «ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του φθινοπώρου του 1683, μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης. 

Η συνθήκη είχε αξιοσημείωτες συνέπειες και για τους Έλληνες, που αν και δεν υπήρχε όρος που να κάνει κάποια σχετική μνεία, έδωσε τη δυνατότητα στους Έλληνες εμπόρους να ξαναρχίσουν το εμπόριο με τη Βενετία και την Αυστριακή Αυτοκρατορία.
Επίσης, ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι στην υπογραφή της συνθήκης ο επίσημος αντιπρόσωπος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ένας Φαναριώτης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (ο εξ απορρήτων) , γεγονός που σηματοδοτεί την άνοδο των Φαναριωτών στον οθωμανικό κρατικό μηχανισμό κατά τον 18ο αιώνα.

ΠΗΓΗ: el.wikipedia.org

Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή  πήρε το όνομά της από το ομώνυμο βουλγαρικό χωριό κοντά στη Σιλιστρία, στο οποίο υπογράφηκε το 1774, που ήταν το αποτέλεσμα του πρώτου μεγάλου ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-74).  Οι Ρώσοι νίκησαν τους Οθωμανούς, οι οποίοι αναγκάστηκαν να ζητήσουν ειρήνη και στις 21 Ιουλίου 1774 υπογράφτηκε η ομώνυμη Συνθήκη ειρήνης. Με τη συνθήκη αυτή η Ρωσία διαμόρφωσε τη διπλωματική βάση για περαιτέρω επέμβαση στα εσωτερικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Σε ό,τι αφορά στα ελληνικά ενδιαφέροντα, με την υπογραφή της Συνθήκης κατοχυρώθηκε νομικά το δικαίωμα της χρήσης της ρωσικής σημαίας από Έλληνες πλοιοκτήτες, όπως και η ναυπήγηση πλοίων μεγάλου εκτοπίσματος. Χρησιμοποιώντας τη ρωσική σημαία και τη χορήγηση αδείας, σε όσους ύψωναν τη ρωσική σημαία, από τον διοικητή της Οδησσού, ο εμπορικός στόλος των Ελλήνων πλοιοκτητών αναπτύχθηκε θεαματικά. Ακολουθώντας πιστά τα γεωστρατηγικά της ενδιαφέροντα, η Ρωσία ενδιαφερόταν άμεσα για την ανάπτυξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, είτε εξαιτίας της έλλειψης ρωσικών εμπορικών πλοίων για τη μεταφορά εμπορευμάτων, είτε εξαιτίας της ναυτικής δεξιότητας των ελληνικών πληρωμάτων.
Γενικά οι Έλληνες (στεριανοί και νησιώτες) του ελλαδικού χώρου υποτάσσονταν ηθελημένα στους Ρώσους και πολλοί εξ αυτών, μετά την υπογραφή της συνθήκης, εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία ιδρύοντας νέους οικισμούς σε εκτάσεις που παραχώρησε η ίδια η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας και ειδικά στους Έλληνες. Αλλά και ένα μεγάλο ρεύμα νησιωτών και Πελοποννησίων κατευθύνθηκε στις Μικρασιατικές περιοχές όπου ο ζυγός φαινόταν ελαφρύτερος, καθώς και σε μεγαλύτερα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπως Κωνσταντινούπολη, ή και σε κατεχόμενες περιοχές στην Αυστρία και Ουγγαρία. Το σημαντικότερο άρθρο της Συνθήκης αυτής για τους Έλληνες ήταν το 7ο κατά το οποίο: «Η Πύλη υπόσχεται να παρέχει συνεχή προστασία στη Χριστιανική Θρησκεία και τις εκκλησίες αυτής».

ΠΗΓΗ: el.wikipedia.org

Ελληνικά πλοία διαφόρων εποχών ΚΛΙΚ

Διομολογήσεις ΚΛΙΚ

Διαδραστικός χάρτης αποτύπωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων ΚΛΙΚ

Διαδραστική απεικόνιση του πίνακα της αθηναϊκής αγοράς ΚΛΙΚ

Ερωτήσεις:
1) Πού βασιζόταν η οικονομία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας πριν την παρακμή της;

2) Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη σταδιακή παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;

 3)  Σε τι ωφέλησε τους Έλληνες η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;

 4) Ποιοι άλλοι παράγοντες ωφέλησαν τους Έλληνες;

5) Πώς ευνοήθηκε το ελληνικό εμπόριο και η ναυσιπλοΐα;

6) Ποιες άλλες εξελίξεις βελτίωσαν τη θέση των Ελλήνων  παραμονές της     Μεγάλης Επανάστασης του 1821;

Κεφάλαιο 6

Οι Έλληνες των παροικιών και των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών

Παρουσίαση  από τον Γ. Σουδία

Παρουσίαση από τον Α. Μελιόπουλο 

Το μάθημα στο βιβλίο

Ο παροικιακός Ελληνισμός της Βιέννης
(18ος – 19ος αίωνας)

η οδός Griechengasse σήμερα

Η παρουσία του Ελληνισμού στην Βιέννη έχει τις ρίζες της στις αρχές του 18ου αιώνα και συγκεκριμένα στις συνθήκες του Κάρλοβιτς (1699) και του Πασάροβιτς (1718) που υπογράφτηκαν μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Αψβούργων. 

Οι συνθήκες αυτές προέβλεπαν μια σειρά από αμοιβαία προνόμια για τους υπηκόους των 2 Αυτοκρατοριών που είχαν ως στόχο την τόνωση του εμπορίου. Γενικότερα η μακροπρόθεσμη πολιτική των Αψβούργων στην περιοχή είχε ως τελικό στάδιο την εμπορική (και πιθανά εδαφική) έξοδο της Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της Θεσσαλονίκης.

 Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν από το γεωπολιτικό αυτό πλαίσιο ευνόησαν τους Έλληνες της Ηπείρου και της Μακεδονίας που γνώριζαν αρκετά καλά τους χερσαίους δρόμους μέσω Βοσνίας και Βουλγαρίας προς την Βιέννη και ως υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαν την ευκαιρία να εγκατασταθούν στην Βιέννη και να αναπτύξουν  μια ζωηρή εμπορική αλλά και πολιτισμική δραστηριότητα. 

Η Βιέννη την εποχή εκείνη αποτελούσε το μεγαλύτερο εμπορικό σταυροδρόμι της Βορειοανατολικής Ευρώπης, ήταν το σημείο όπου αποθηκεύονταν τα προϊόντα που προέρχονταν από την Ανατολή πριν διοχετευθούν οριστικά στις αγορές της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και των Γερμανικών κρατιδίων. 

Οι κυριότεροι χερσαίοι δρόμοι εκτείνονταν από την Κωνσταντινούπολη μέσω Σόφιας, από την Θεσσαλονίκη μέσω Σκοπίων και από Σέρρες μέσω Στρώμνιτσας. Οι δρόμοι αυτοί ήταν σε πολλά σημεία δύσβατοι, έκλειναν σε περίπτωση κακοκαιρίας και συχνά τους λυμαίνονταν ληστές και κακοποιοί. 

Για να αντιμετωπίσουν αυτές τις συνθήκες ανασφάλειας οι Έλληνες έμποροι ταξίδευαν συνήθως σε κοινές πορείες, δηλαδή με τα λεγόμενα καραβάνια: σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο συγκεντρώνονταν πολλοί έμποροι από διάφορες περιοχές και ξεκινούσαν όλοι μαζί μεταφέροντας τα εμπορεύματά τους με υποζύγια -συνήθως άλογα, καμήλες και μουλάρια. Οι έμποροι αυτοί ήταν κατά κανόνα οπλισμένοι, ενώ στη διάρκεια του μακρινού ταξιδιού, το οποίο διαρκούσε ολόκληρους μήνες, σταματούσαν στα καραβάν-σεράγια και στα χάνια που βρίσκονταν κατά μήκος του δρόμου. Εκεί διανυκτέρευαν, τάιζαν τα ζώα τους, ανεφοδιάζονταν οι ίδιοι, ενώ συχνά προέβαιναν και σε εμπορικές συναλλαγές.

Εκκλησία Αγίας Τριάδας στην Βιέννη

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki/

Οι Έλληνες πολύ σύντομα κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα αξιοσημείωτο κύκλο εμπορικής εργασίας εμπορευόμενοι προϊόντα από την Μακεδονία. Τα κυριότερα ανατολικά προϊόντα που εξήγαγαν οι Έλληνες πραματευτές από τις τουρκοκρατούμενες πατρίδες τους προς τη Βιέννη ήταν: γουναρικά της Καστοριάς, νήματα (κόκκινα και λευκά), χαλιά της Μοσχόπολης, δέρματα Μακεδονίας και Ανατολής, βαμβάκι Σερρών, αλατζάδες και κρόκος Κοζάνης, κρασί Σιάτιστας και Νάουσας, μαχαίρια σμυρνιώτικα, καπνός, αλάτι, πιπέρι και άλλα μπαχαρικά, μεταξωτές κλωστές, ρύζι, όσπρια κ.ά. Κατά την επιστροφή τους στις πατρίδες τους μετέφεραν από την κεντρική Ευρώπη προϊόντα επεξεργασμένα, ρούχα, είδη πολυτελείας, μεταξωτά υφάσματα, αγγεία κρυστάλλινα και πορσελάνινα, γυναικεία κοσμήματα, καθρέφτες με επίχρυσα πλαίσια κ.ά.

Οι Έλληνες έμποροι που σύμφωνα με απογραφή που διενήργησαν οι αψβουργικές αρχές το 1767 προέρχονταν από την Κοζάνη, τις Σέρρες την Θεσσαλονίκη τα Γιάννενα, την Λάρισα, τον Τύρναβο και την Τσαριτσάνη, εγκαταστάθηκαν στο βορειοανατολικό τμήμα της Βιέννης εκεί όπου διεξαγόταν το χονδρικό εμπόριο. Εκεί ακόμη και σήμερα υπάρχει η οδός Griechengasse (οδός των Ελλήνων) προς τιμήν του Ελληνικού στοιχείου που κάποτε πρωταγωνιστούσε οικονομικά και πολιτισμικά στην περιοχή. 

Πολύ σύντομα δημιουργήθηκαν μεγάλοι εμπορικοί οίκοι όπως ο οίκος Σίνα, των αδερφών Δούμπα, του Ζηνοβίου Πωπ, των αδερφών Δάρβαρη κτλ, του Γεώργιου Καραγιάννη ενώ οι Έλληνες της Βιέννης στα τέλη του 18ου αιώνα αριθμούσαν περίπου στα 2.000 άτομα. Οι εύποροι Έλληνες έμποροι της παροικίας της Βιέννης δεν απαρνήθηκαν την καταγωγή τους και το θρήσκευμα τους, αλλά αντιθέτως χρησιμοποίησαν την περιουσία τους για κοινωφελή κοινωνικά και εθνικά έργα τόσο στην ίδια την Βιέννη όσο και στον Ελλαδικό χώρο.

 Δείγματα της δραστηριότητας αυτής είναι οι δύο ορθόδοξες εκκλησίες στην Βιέννη αληθινά κομψοτεχνήματα που σώζονται σε άριστη κατάσταση ως σήμερα (εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην οδό Ελλήνων και Αγία Τριάδα), η ίδρυση το 1801 την Ελληνική Εθνική Σχολή της Βιέννης με πρώτο δάσκαλο τον Δημήτριο Δάρβαρη, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα.  Πολλά σχολεία στον Ελλαδικό χώρο ιδρύθηκαν χάρις τις οικονομικές προσφορές των Ελλήνων της Βιέννης που επίσης ανέπτυξαν ένα εκτεταμένο φιλανθρωπικό έργο που ανακούφισε τους αδύναμους (χήρες, ορφανά κτλ).

Εκτός όλων αυτών, η Βιέννη υπήρξε ένα εργαστήρι του νεοελληνικού διαφωτισμού, όπου πολλοί Έλληνες λόγιοι έδρασαν δημιουργώντας τις συνθήκες για την επανασύνδεση του νέου Ελληνισμού με την αρχαία κοιτίδα του. Αναμφίβολα οι κορυφαίες εκφράσεις διαφωτισμού στην Βιέννη υπήρξε η έκδοση της εφημερίδας του “Λόγιου Ερμή” από τον κληρικό Άνθιμο Γαζή γραμμένη στην δημοτική, και η “Καλλιόπη”  από τον λόγιο Αθανάσιο Σταγειρίτη. Στην Βιέννη έζησαν, σπούδασαν και δίδαξαν μεγάλοι εκπρόσωποι της πολιτιστικής αναγέννησης του Ελληνισμού όπως ο Ρήγας Φεραίος, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Κωνσταντίνος Κούμας και ο Νεόφυτος Δούκας, ενώ στην Βιέννη λειτούργησαν το τυπογραφείο του Γεώργιου Βεντότη και αυτό των αδερφών Πούλιου χάρις το οποίο εκδόθηκε η Ελληνική “εφημερίς”, αλλά και πολλά έργα του Ρήγα Βελεστινλή. Ο Ρήγας επισκέφτηκε την Βιέννη αρχικώς το 1790 ως γραμματέας, αλλά κυρίως το 1796 όταν και τύπωσε 3000 αντίτυπα με το επαναστατικό του μανιφέστο στο τυπογραφείο των αδερφών Πούλιου. Στις εγκαταστάσεις του τυπογραφείου ο Ρήγας συναντούσε τους ομοϊδεάτες του, τραγουδούσαν τον “Θούριο” και κατέστρωναν τα επαναστατικά σχέδια τους για την εξέγερση των χριστιανών στην Βαλκανική.

 

Με τη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας, πολλοί Έλληνες της Βιέννης μυήθηκαν στους κόλπους της και αρκετοί κατατάχθηκαν στον Ιερό Λόχο του Υψηλάντη που καταρρακώθηκε στη μάχη του Δραγατσανίου (π.χ. Γεώργιος Λασσάνης), ενώ άλλοι μετέβησαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να αγωνιστούν εκεί. Οι ελληνικές Κοινότητες της Βιέννης υποστήριξαν οικονομικά την Επανάσταση στέλνοντας χρήματα κι εφόδια, αλλά προσέφεραν και ηθική συμπαράσταση υποδεχόμενες και περιθάλπτοντας γυναικόπαιδα από την επαναστατημένη Ελλάδα και αγωνιστές από άλλες χώρες που χρησιμοποιούσαν τη Βιέννη ως ενδιάμεσο σταθμό για τη μετάβασή τους στον ελληνικό επαναστατημένο χώρο.

Ο απόηχος της Ελληνικής παρουσίας στην Βιέννη φτάνει μέχρι τις ημέρες μας. Εκτός από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου η οποία βρίσκεται σε λειτουργία, πρόσφατα (Ιούνιος 2004) η “Ελληνική σχολή της Βιέννης” γιόρτασε τα 200 χρόνια συνεχούς λειτουργίας της σε τελετή που παραβρέθηκε ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος. Πολλά κτήρια στο κέντρο της Βιέννης έχουν Ελληνικής ονομασίες και τεχνοτροπία, ενώ απόγονοι των μεγάλων οικογενειών που πρωτοεγκαταστάθηκαν στην Βιέννη πρωταγωνίστησαν στις Τέχνες (Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν, Αγνή Μπάλτσα) και στην πολιτική (Μαρία Βασιλάκου πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας των “Πρασίνων” του κρατιδίου της Βιέννης). Από το 1962 λειτουργεί στην Βιέννη τμήμα Βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών όπου δίδαξε και ο καθηγητής Πολυχρόνης Ενεπεκίδης ως το 1980.

Κοιτίδες Ελληνισμού: Βιέννη, εκδ. “Η Καθημερινή” 2011, εισαγωγή και επιμέλεια Βάσω Σειρινίδου, κείμενα Ελένη Σιγάλα

 Το Μέγαρο Φίλων της Μουσικής στη Βιέννη

 Κάθε Πρωτοχρονιά πολλοί τηλεθεατές στην Ελλάδα αλλά και εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο, απολαμβάνουν την συναυλία της Φιλαρμονικής της Βιέννης στο περίφημο μέγαρο Musikverein.
Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουν την σημαντική ελληνική συμβολή στην δημιουργία του Musikverein και στην καλλιέργεια της μουσικης -και όχι μόνον- στην Αυστρία;

                                                      ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΟΥΜΠΑΣ

Το όνομά του είναι για τους Βιεννέζους (και όχι μόνον) συνώνυμο της προσφοράς στον πολιτισμό, χάρη στην τεράστιας σπουδαιότητας οικονομική συνδρομή του στην κατασκευή της χρυσοποίκιλτης αίθουσας Musikverein, μεταξύ πολλών άλλων.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε αρκετές δωρεές με κυριότερη αυτή της ανέγερσης του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης.
Γεννήθηκε στη Βιέννη και ήταν γιός του Στέργιου Δούμπα (1794 - 1870), εμπόρου και ευεργέτη, και της Μαρίας Κούρτη. Ο Στέργιος Δούμπας καταγόταν από τη Μοσχόπολη της Βορείου Ηπείρου και είχε γεννηθεί στο χωριό Βλάστη της Κοζάνης το 1794.
Ο αρχικά πάμπτωχος αυτοδίδακτος μετανάστης και μετέπειτα επιτυχημένος έμπορος και εθνικός ευεργέτης Στέργιος Δούμπας (1794-1870), ακολουθώντας το μεταναστευτικό προς την Αυστρο-Ουγγαρία ρεύμα της εποχής του, διέφυγε περί το 1817 από την Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και κατέφυγε στην Αυστρία μαζί με τους αδελφούς του Θεόδωρο και Νικόλαο. Εκεί οι τρεις αδελφοί Δούμπα συνέστησαν την εμπορική εταιρεία «Αδελφών Δούμπα» και ασχολήθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία με το εμπόριο και την υφαντουργία βάμβακος. Μετά τον θάνατο των αδελφών Θεόδωρου και Νικόλαου, την εταιρεία διηύθυνε ο Στέργιος Δούμπας, ο οποίος απέκτησε μεγάλη περιουσία και μεταξύ άλλων, όχι μόνο φαίνεται ότι στήριξε οικονομικά τη Φιλική Εταιρεία, αλλά προσέφερε υποτροφίες σε παιδιά της Αυστρίας και της Ελλάδας, προίκιζε σχολεία στην Αυστρία και Ελλάδα και υπήρξε εκ των μεγάλων δωρητών του Πανεπιστημίου των Αθηνών. Τα ονόματα των Στέργιου και Νικόλαου Δούμπα είναι χαραγμένα σε μαρμάρινη πλάκα των Ευεργετών του Πανεπιστημίου Αθηνών στα Προπύλαιά του.

Μια από τις ελάχιστες ιστορικές φωτογραφίες: ο Ν. Δούμπας στο γραφείο του





Το Μέγαρο Φίλων Μουσικής της Βιέννης, οφείλει μέρος της δόξας του και σε έναν άλλο διακεκριμένο απόγονο Ελλήνων της Μακεδονίας. Πρόκειται γιά τον παγκοσμίου φήμης καταγόμενο από τη Κοζάνη Αρχιμουσικό Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (Χέριβερτ Καραγιάννη 1908-1989) που κατείχε μεταξύ πολλών άλλων σημαντικών θέσεων στον χώρο της μουσικής και εκείνη του ισοβίου Διευθυντού του εν λόγω Μεγάρου. Το όνομα των Καραγιάννη και συγκεκριμένα του Καθηγητή της Γερμανικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης και Προέδρου της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών Θεόδωρου Καραγιάννη (1810-1873), κοσμεί ένα από τους κεντρικούς δρόμους της Βιέννης. Οι πρόγονοί τους, αδελφοί Γεώργιος, Θεόδωρος και Ιωάννης, ξεκίνησαν ως Έλληνες μετανάστες από τη Μακεδονία και εγκαταστάθηκαν στην Αυστρο-Ουγγαρία περί τα μέσα του 18 αιώνα, όπου διέπρεψαν στο εμπόριο και την υφαντουργία βάμβακος. Το 1792, σε αναγνώριση των σημαντικών επιτευγμάτων τους και της μεγάλης κοινωνικής τους προσφοράς, τους δόθηκε τίτλος ευγενείας στη Δρέσδη, και το όνομά τους εκγερμανίστηκε σε φον Κάραγιαν. Αργότερα ο Γεώργιος μετοίκισε στη Βιέννη και το 1810 απέκτησε τον υιό Θεόδωρο, από τον οποίο προήλθαν 6 παιδιά. Ένας από τους υιούς του Θεοδώρου, ο Μαξιμιλιανός, έγινε Καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Γκράτζ 1833-1914. Ο υιός του Μαξιμιλιανού Έρνστ έγινε Ιατρός στο Ζαλτζμπουργκ και πατέρας του Αρχιμουσικού Χέμπερτ φον Κάραγιαν.

Ποιος ήταν ο Ιωάννης Βαρβάκης;

 Ερωτήσεις:
1. Τι γνωρίζεις για την 1η περίοδο της μετανάστευσης;
2.Ποια επαγγέλματα εξασκούσαν κυρίως οι Έλληνες μετανάστες; 
3. Τι γνωρίζεις για τη 2η περίοδο της μετανάστευσης;
4.Κατά την περίοδο της 2ης μετανάστευσης σε ποιες περιοχές μετακινήθηκαν;
5.Ποιο ήταν το πρώτο μέλημα των Ελλήνων μεταναστών στη νέα τους πατρίδα;
6. Πώς ονομάστηκαν οι Έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό και ποια η προσφορά τους;

Κεφάλαιο 7

Οι Δάσκαλοι του Γένους

Ποιοι ονομάζονται Δάσκαλοι του Γένους;

(Προσέξτε το κεφαλαίο Δ)

Μορφωμένοι Έλληνες που με τη διδασκαλία τους (προφορική ή γραπτή) συνέβαλαν στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας

Πώς απέκτησαν τη μόρφωσή τους; 

Πού σπούδασαν; Ελλάδα, Ιόνια, Παραδουνάβιες ηγεμονίες, Ευρώπη

Πού δίδαξαν; ναούς, σχολεία, δημόσιους χώρους

Τι είδους γραπτά κείμενα χρησιμοποιούσαν και πού τα  δημοσίευαν; επιστολές, άρθρα, εφημερίδες περιοδικά βιβλία

Βοήθησαν: ίδρυση σχολείων, ιδεολογική προετοιμασία, φιλελληνισμός

Τι ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό; (Θυμήσου το κίνημα του διαφωτισμού στην Ευρώπη): πνευματικό κίνημα (18-190ς αι.) που μετέφερε τις ιδέες του Διαφωτισμού στην ελληνική χερσόνησο και ενδυνάμωσε την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων

Κάποιοι σημαντικοί Έλληνες Διαφωτιστές:

Δημήτριος Καταρτζής: νομικός που ασχολήθηκε με τη γλώσσα και τα παιδαγωγικά

 Ευγένιος Βούλγαρης: κληρικός  που δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή φιλοσοφία και μαθηματικά.

Γρηγόριος Κωνσταντάς και  Δανιήλ Φιλιππίδης: ξαδέλφια που συνέγραψαν στη δημοτική γλώσσα τη «Γεωγραφία Νεωτερική»

 Μιχαήλ Περδικάρης: γιατρός  σατίρισε σε πεζά και σε στίχους πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του.

Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: μοναχός, ιεροκήρυκας και μάρτυρας. Το κήρυγμά του έβρισκε μεγάλη απήχηση στον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό της υπαίθρου, όπου περιόδευσε για να αναχαιτίσει τους εξισλαμισμούς, ιδρύοντας σχολεία.

«Ελληνική Νομαρχία»: ανώνυμο έργο που καταδικάζει τη μοναρχία και την αναρχία και προβάλλει ως ιδανική διοίκηση τη «νομαρχία», δηλαδή το πολίτευμα όπου εξουσιάζουν οι νόμοι.

Πρόκειται για ένα έργο κοινωνικής κριτικής και εθνικής αφύπνισης, εθνεγερτικού χαρακτήρα που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806, περιλαμβάνοντας 266 σελίδες. Αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή (1757–1798), το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί έναν ύμνο προς την «ιερά ελευθερία», ενώ στη συνέχεια καυτηριάζει έντονα την τυραννία, την κοινωνική ανισότητα, το χρήμα, την κατάσταση του υπόδουλου ελληνικού έθνους, τους προύχοντες και το ιερατείο της εποχής, προβάλλοντας τέλος την αναγκαιότητα της εκπαίδευσης προς αποφυγή κυρίως της ξενοδουλείας.

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

Παρουσίαση από τον Α. Μελιόπουλο

Κεφάλαιο 8

Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία 

ΠΗΓΗ: https://anoixtosxoleio.weebly.com/

Ρήγας Βελεστινλής

Ο Ρήγας Βελεστινλής ήταν λόγιος και πολύγλωσσος (μιλούσε τουλάχιστον πέντε γλώσσες), με εμπειρία στη διπλωματία και την πολιτική, με αξιόλογη εμπορική δραστηριότητα και με διαμορφωμένη πολιτική σκέψη, προσανατολισμένη στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους στα Βαλκάνια, που θα προέκυπτε μετά από μία κοινωνική και πολιτική επανάσταση στα πρότυπα της Γαλλικής Επανάστασης.

Ο Θούριος είναι ένας πατριωτικός ύμνος του Ρήγα Βελεστινλή. Τον έγραψε το 1797, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες, αλλά και τους άλλους λαούς που ζούσαν υποτελείς των Οθωμανών.
​
Είχε τυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα, όμως όσα δεν κατασχέθηκαν από την αυστριακή αστυνομία τα κατέστρεψαν οι κάτοχοί τους από φόβο, μετά την σύλληψη του Ρήγα.

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟ: από την παρουσίαση του Γ. Σουδία 

Διαβάστε τον  Θούριο σε έντυπη μορφή ΕΔΩ ΚΛΙΚ

Ο Θούριος από τον Ν. Ξυλούρη σε μουσική Χ. Λεοντή 

 

Η σημαία του Ρήγα

Αυτή τη σημαία πρότεινε ο Ρήγας να έχει η "Ελληνική Δημοκρατία", η οποία θα σχηματιζόταν μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς...

Ήταν τρίχρωµη (κόκκινη, λευκή, µαύρη) και περιείχε στη µέση τρεις σταυρούς και το ρόπαλο του Ηρακλή. Η επιλογή του συγκεκριµένου συµβόλου εξηγείται από τον ίδιο το Ρήγα, στο Πολίτευµά του:

«σηµαία όπου βάνεται, εις τα µπαϊράκια και παντιέραις είναι τρίχροα, από µαύρον, άσπρον και κόκκινον. Το κόκκινον επάνω, το άσπρον εις την µέσην και το µαύρον κάτω. Το κόκκινον σηµαίνει την αυτοκρατορικήν πορφύραν και αυτεξουσιότητα του Ελληνικού λαού. Το άσπρον σηµαίνει την αθωότητα της δικαίας ηµών αφορµής κατά της τυραννίας. Το µαύρον σηµαίνει τον υπέρ πατρίδος και ελευθερίας ηµών θάνατον».

Σκέψεις του Μακρυγιάννη (δείτε το βίντεο)

Ο Ρήγας ρίχνει τον σπόρο της ελευθερίας, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

ΠΗΓΗ: ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ο Ρήγας (41 χρονών) και οι επτά σύντροφοί του , 

ο Ευστράτιος Αργέντης (31 χρονών, έμπορος από τη Χίο), 

ο Δημήτριος Νικολίδης (32 χρονών, γιατρός από τα Ιωάννινα), 

ο Αντώνιος Κορωνιός (27 χρονών, έμπορος και λόγιος από τη Χίο), 

ο Ιωάννης Καρατζάς (31 χρονών, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου), 

ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας (22 χρονών, έμπορος από την Σιάτιστα),

 ο Ιωάννης Εμμανουήλ (24 χρονών, φοιτητής της ιατρικής από τη Καστοριά) και

 ο Παναγιώτης Εμμανουήλ (22 χρονών, αδερφός του προηγούμενου και υπάλληλος του Αργέντη), 

με συνοδεία των αυστριακών αρχών παραδόθηκαν στις 10 Μαΐου 1798 στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον πύργο Νεμπόισα (Небојша), παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου. Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη.
 

Αναμνηστική πλάκα στον πύργο Νεμπόισα, στον οποίο ο Ρήγας Φεραίος βρήκε φρικτό θάνατο

Τι είναι η Μεγάλη Χάρτα του Ρήγα; 

μεγάλων διαστάσεων χάρτης που απεικονίζει τον ελλαδικό χώρο, τα παράλια της Μ. Ασίας και την ευρύτερη περιοχή της βαλκανικής χερσονήσου  νότια του Δούναβη

Αποτελείται από δώδεκα φύλλα, διαστάσεων το καθένα περ. 50Χ70 εκ. και τυπώθηκε το 1796-97 στη Βιέννη. Η Χάρτα περιλαμβάνει επιπλέον δέκα επιπεδογραφίες (τοπογραφικά σχέδια) αρχαίων πόλεων, 162 αρχαία και μεσαιωνικά νομίσματα, έναν κατάλογο σοφών και ηγεμόνων της περιοχής και ποικίλες συμβολικές παραστάσεις και σχόλια που αντλούνται από την ελληνική ιστορία και μυθολογία.

Πώς κατασκευάστηκε η Χάρτα του Ρήγα; ΚΛΙΚ (εργαλεία και μέθοδοι)

Παράσταση του τίτλου (φύλλο 4)

Πανοραμική άποψη της Κωνσταντινούπολης (φύλλο 1)

Για περισσότερα από 200 χρόνια από την κυκλοφορία της Χάρτας, ήταν αποδεκτό στη βιβλιογραφία ότι υπήρξε μία μόνο έκδοσή της το έτος 1797. Άλλωστε στην ίδια τη Χάρτα αναφέρεται ως χρονολογία έκδοσης το 1796 για το πρώτο φύλλο και το 1797 για τα υπόλοιπα έντεκα φύλλα. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες, απέδειξαν την ύπαρξη περισσότερων από μία εκδόσεων της Χάρτας, ενώ η σύγκριση των δώδεκα φύλλων της Χάρτας από δύο διαφορετικά αντίτυπα, με τη χρήση της μεθόδου της “ψηφιακής διαφάνειας”, απέδειξε ότι τα δύο αντίτυπα δεν είναι όμοια, αλλά παρουσιάζουν διαφορές.

Τα 12 φύλλα της Χάρτας (τα κόκκινα σημεία είναι  οι διαφορές ανάμεσα στις δύο εκδόσεις).

Από τα 1220 πρωτότυπα αντίτυπα της Χάρτας, σήμερα έχουν καταγραφεί 39 αντίτυπα  στην Ελλάδα και 19 στο εξωτερικό, τα οποία σώζονται σε μεγάλες βιβλιοθήκες ή ιδιωτικές συλλογές.

ΠΗΓΗ υλικού:  https://el.wikipedia.org

Δείτε την Χάρτα σε 12 ξεχωριστούς χάρτες, με μεγάλη ανάλυση, από την Wikimedia ΚΛΙΚ ΕΔΩ!

Δες το παρακάτω βίντεο με προσοχή:

Διαδραστική περιήγηση στη Χάρτα ΚΛΙΚ

Διαδραστική περιήγηση στον Μ. Αλέξανδρο του Ρήγα ΚΛΙΚ

ΠΗΓΗ: https://www.learn4change.gr

Αδαμάντιος Κοραής

Ο Αδαμάντιος Κοραής υπήρξε από τους πιο φωτισμένους δασκάλους του Γένους. Η προσφορά του στάθηκε τεράστια σε μέγεθος και βαρύτητα, ενώ η διδασκαλία του αποτέλεσε σταθμό στην διαμόρφωση του πνευματικού και πολιτικού στοχασμού του Έθνους.

 Υπήρξε από τους μεγαλύτερους φιλόλογους της νεότερης Ελλάδας. Eξέδωσε 66 (!!!) τόμους βιβλίων, από τα οποία τα 17 αποτελούν την "Ελληνική Βιβλιοθήκη" κι οι 9 τα "Πάρεργα Της Ελληνικής Βιβλιοθήκης". Τα βιβλία αυτά κίνησαν τον θαυμασμό των ξένων φιλολόγων και συγχρόνως γαλούχησαν το γένος με τα νάματα της προγονικής σοφίας.

Κατέθετε τις προτάσεις του για τη παιδεία, το περιεχόμενο, τα εγχειρίδια και τις μεθόδους της διδασκαλίας και κυρίως τη γλώσσα, που ήταν το βασικό μέλημα των λογίων κατά την περίοδο του Διαφωτισμού. Βασικές του ιδέες ήταν η ανάγκη μετακένωσης της δυτικής παιδείας στην Ελλάδα κι ο εκσυγχρονισμός της διδασκαλίας (μεταξύ άλλων υποστήριζε την αλληλοδιδακτική μέθοδο, την αποφυγή της χρήσης της αρχαίας γλώσσας στη διδασκαλία και τη συγγραφή νέων εγχειριδίων γραμματικής καθώς και λεξικών, για τα οποία κατέθετε συγκεκριμένες προτάσεις). Για την εφαρμογή των ιδεών του συμμετείχε στην ομάδα των λογίων που ίδρυσαν το 1811 το περιοδικό ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ, στο οποίο αρθρογραφούσε συχνά.

Ανάμεσα στις δυο αντίρροπες τάσεις της εποχής, την αποκλειστική χρήση της ομιλουμένης γλώσσας και την επαναφορά της αρχαίας, κράτησε ενδιάμεση στάση: βάση του ήταν η ομιλουμένη γλώσσα, για την οποία πρότεινε τον «καθαρισμό» από ξένες κι ιδιωματικές λέξεις και την γενικότερη «διόρθωση» από τους λογίους. Οι υποδείξεις του οδηγήσανε στη διαμόρφωση της γλωσσικής μορφής που ονομάστηκε καθαρεύουσα και γι' αυτές τις θέσεις δέχτηκε επικρίσεις τόσο από τους υποστηρικτές της αρχαΐζουσας όσο κι από τους υποστηρικτές της ομιλουμένης γλώσσας.

 Η προσφορά του, υλική και πνευματική, είναι ανυπολόγιστη σε αξία και μέγεθος κι ανεξάντλητη σε ιστορική συνέχεια και παραμένει ο αποφασιστικότερος σταθμός στη πνευματική πορεία του Έθνους. Πέθανε στο Παρίσι στις 6 Απρίλη 1833 έπειτα από σύντομη ασθένεια και τάφηκε στο κοιμητήριο του Montparnasse.

ΠΗΓΗ: https://www.peri-grafis.net/

Η προτομή του, φιλοτεχνημένη από τον Λάζαρο Σώχο, στον τάφο του Κοραή, στο κοιμητήριο Μονπαρνάς (Παρίσι) ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki

Η μαρμάρινη προτομή του κοσμεί το Λύκειο της Χίου, το οποίο κληρονόμησε τη βιβλιοθήκη του, ενώ άγαλμά του υπάρχει κι έξω από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου στην Αθήνα.

Το άγαλμα του Κοραή μπροστά από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών   ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki

Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής υποβαστάζουν την Ελλάδα - Από το λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο από τη Λέσβο.
ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki

Ο Ρήγας και ο Κοραής σε νομίσματα: Η μορφή του Ρήγα συναντάται σε πολλές περιπτώσεις, από αγάλματα μέχρι γραμματόσημα και νομίσματα. Σήμερα η μορφή του απεικονίζεται στην πίσω όψη του κέρματος των 10 λεπτών (ελληνική έκδοση).

Και παλιότερα όμως, πριν το ευρώ, όταν στην Ελλάδα χρησιμοποιούσαμε δραχμές, ο Ρήγας και ο Κοραής απεικονίζονταν και σε κέρματα αλλά και σε χαρτονομίσματα.

Ερωτήσεις:
1. Τι γνωρίζεις για τη ζωή του Ρήγα; 
2. Τι γνωρίζεις για το συγγραφικό και εκδοτικό του έργο;
3. Ποιο ήταν το " όραμα" του Ρήγα;
4. Ποιο ήταν το τέλος του;
5. Τι γνωρίζεις για τη ζωή του Κοραή;
6. Ποια ήταν η άποψή του σχετικά με την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους;
7. Ποια η συμβολή του στην Επανάσταση;

Προσοχή: Διαβάζουμε πάντα το Γλωσσάρι του βιβλίου

Κεφάλαιο 9

Τα κυριότερα επαναστατικά κινήματα

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

Με την ονομασία Ναυμαχία της Ναυπάκτου παρέμεινε στην ιστορία η ναυμαχία που έγινε στις 7 Οκτωβρίου του 1571 μεταξύ των ενωμένων στόλων της Ισπανίας, της Βενετίας, της Γένουας, των Ιπποτών της Μάλτας, του δουκάτου της Σαβοΐας, του δουκάτου του Ουρμπίνο, του μεγάλου δουκάτου της Τοσκάνης και του Πάπα υπό την ονομασία Lega Santa (Ιερή Ένωση) αφενός και του ενιαίου στόλου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου παρά την είσοδο του Κορινθιακού Κόλπου κοντά στις νήσους νότιες Εχινάδες παρά το Ακρωτήριο Σκρόφα. Η δε ονομασία της προήλθε όχι από την πόλη της Ναυπάκτου αλλά από την ονομασία (θέση) του Κόλπου που έγινε η ναυμαχία, επειδή τότε ολόκληρος ο Κόλπος λεγόταν από τους Ενετούς "Κόλπος της Ναυπάκτου".

Ερωτήσεις:
1. Πότε ξεκίνησαν οι προσπάθειες για απελευθέρωση και από ποιους;
2. Τι γνωρίζεις για τη δράση του Μητροπολίτη Λαρίσης Διόνυσου;
3. Από την πλευρά των Βενετών ποια προσπάθεια έγινε;
4. Ποια δράση ανέλαβε η Ρωσία;
5. Τι γνωρίζεις για τη ναυμαχία του Τσεσμέ;
6. Γιατί ήταν σημαντική η συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή;
7. Τι γνωρίζεις για τον Λάμπρο Κατσώνη;
8. Γιατί οι ελπίδες των Ελλήνων στράφηκαν στους Γάλλους;     

Επαναληπτικό κουίζ

Κεφάλαιο 10

Οι αγώνες των Σουλιωτών

Το μάθημα στο βιβλίο 

Παρουσίαση από τον Γ. Σουδία

Παρουσίαση από Α. Μελιόπουλο

Ο χορός του Ζαλόγγου είναι ένα περιστατικό που συνέβη 18 χρόνια πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821, περί το τέλος του Δεκεμβρίου του 1803 (παλαιό ημερολόγιο), στη κορυφή του όρους Ζάλογγο, ο οποίος και κατέληξε «εν χορώ» σε μια ομαδική απελπισμένη βρεφοκτονία και αυτοκτονία ορεσίβιων γυναικών της περιοχής Σουλίου.

Το γεγονός αυτό ανάγεται στις μάχες που έδωσαν τα εκστρατευτικά σώματα του Αλή Πασά όταν αποφάσισε να καταστείλει τους Σουλιώτες που δρούσαν σε περιοχές του Πασαληκίου των Ιωαννίνων. Κατά τις τελευταίες εκείνες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, τέταρτες κατά σειρά, όταν περικυκλώθηκαν κάποια εναπομείναντα εκεί γυναικόπαιδα των Σουλιωτών, που είχαν καταφύγει στο υφιστάμενο ομώνυμο μοναστήρι, Μονή του Ζαλόγγου, που προκειμένου να μην υποστούν την αιχμαλωσία και άλλους εξευτελισμούς, αποφάσισαν να ριφθούν σε παρακείμενο γκρεμό, (φαράγγι),μαζί με τα βρέφη που κρατούσαν στην αγκαλιά τους.

Εκείνη την εποχή ο εξευτελισμός των γυναικών από τον Αλή Πασά ήταν  μέσο αντιμετώπισης των Σουλιωτών. Ένας από τους τρόπους εξευτελισμού ήταν και η πώληση των γυναικών ως σκλάβων, σε εποχή που το εμπόριο λευκών σκλάβων μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν νόμιμο και καταργήθηκε με φιρμάνι μόλις το 1830.

 Οι εκστρατείες του Αλή Πασά

1η εκστρατεία - 1789

Έτσι τον ίδιο χρόνο την Άνοιξη του 1789, ο Αλή Πασάς εκστρατεύει κατά των Σουλιωτών με 10.000 Τουρκαλβανούς. Η εκστρατεία αυτή κράτησε τέσσερις μήνες, οι δε Σουλιώτες επέδειξαν μοναδική δύναμη αντίστασης και εξαιρετική πολεμική ικανότητα με συνέπεια  η εκστρατεία αυτή να λήξει άδοξα.

2η εκστρατεία - 1792

Ο Αλή Πασάς επιχειρεί δεύτερη εκστρατεία κατά των Σουλιωτών με δύναμη 10.000 Τουλκαλβανών, που και αυτή υπήρξε ατυχής.

3η εκστρατεία - 1803

Η 3η εκστρατεία του Αλή Πασά κατά των Σουλιωτών ξεκίνησε στην πραγματικότητα το 1800.
 Οι Σουλιώτες κέρδιζαν όλες τις αποφασιστικές μάχες, όμως ο Αλή Πασάς έχτιζε κάστρα στα γειτονικά χωριά για μακροχρόνια πολιορκία. Οι Σουλιώτες έκαναν τότε εκκλήσεις για βοήθεια στη Γαλλία και τη Ρωσία, που όμως δεν τελεσφόρησαν. Επακολούθησαν και νέες μάχες πολύ πιο σκληρές, με τελευταία στις 7 Δεκεμβρίου.  Στις 16 Δεκεμβρίου οι Σουλιώτες χωρίζονται σε τρεις φάλαγγες όπου και αναχώρησαν για τις ακτές της Ηπείρου.
Η πρώτη φάλαγγα υπό τον Φώτο Τζαβέλλα , έφθασε χωρίς καμία απώλεια στην Πάργα, που βρισκόταν υπό ρωσικό έλεγχο, και από εκεί πέρασε στην Κέρκυρα.
Η δεύτερη φάλαγγα υπό τους Κίτσο Μπότσαρη και Κουτσονίκα χτυπήθηκε στο Ζάλογγο, 16 Δεκεμβρίου του 1803, όπου και ακολούθησε μια απέλπιδα μάχη.

Η τρίτη φάλαγγα υπό τους Μποτσαραίους έφθασε στο Βουργαρέλι και  από εκεί αναχώρησαν τον Ιανουάριο, προς τα Άγραφα,  Τελικά στις 4 Απριλίου (1804) οι Τούρκοι περικυκλώνουν την περιοχή και ακολουθεί η περίφημη μάχη του Σέλτσου κατά την οποία πολλοί Σουλιώτες σφαγιάστηκαν.
 Όταν οι Σουλιώτες έφυγαν ένας γέρος μοναχός, ο καλόγερος Σαμουήλ, κλείστηκε σε ένα οχυρό μοναστήρι σε μια απόκρημνη βουνοκορφή, στο Κούγκι. και περίμενε το στρατό του Αλή Πασά να πάρει τα πολεμοφόδια. Όταν τους έδειξε την μπαρουταποθήκη αμέσως πέταξε ένα αναμμένο κερί στα βαρέλια.  Η φονικη έκρηξη που έγινε τίναξε τους Τούρκους, τον Σαμουήλ και το μοναστήρι στον αέρα.

Οι Σουλιώτισσες
από Ary Scheffer (1827)