Λένε πως η πρώτη μάσκα εμφανίστηκε στα σκοτεινά υγρά κανάλια της Βενετίας κάποια νύχτα του 1200. Ήταν λευκή και χωρίς χαρακτηριστικά.
Πέρασαν 500 ολόκληρα χρόνια για να πάρει πλέον σχήματα, χρώματα, χαρακτήρες και ρόλους στη ζωή και στην τέχνη, τη μέρα και τη νύχτα, στα φανερά και στα κρυφά, για πλούσιους και φτωχούς, για άρχοντες και για υπηρέτες.
Κι έγινε συνήθεια ώστε κάποιες εποχές του χρόνου κυκλοφορούσαν παντού μασκοφόροι και δεν ξεχώριζε ούτε η ταυτότητα αλλά ούτε η κοινωνική τους θέση.
Ο Καζανόβας (από τον γνωστό γόη), ο Γάτος, η Βενετσιάνα Αρχόντισσα του 15ου αιώνα με τα βαριά κοσμήματα και τις υπερβολικές κομμώσεις, το Λιοντάρι σήμα κατατεθέν της Δημοκρατίας και όλες οι εκφράσεις της φαντασίας γλιστρούσαν στα ήρεμα, σκοτεινά κανάλια, επιδιδόμενοι σε απλές κι πιο σύνθετες ασχολίες, λέγοντας ελεύθερα τι πίστευαν και τι ήθελαν, αφού κανείς δε μπορούσε να τους κρίνει και τίποτα να τους στιγματίσει.
Ιδιαίτερη μορφή εκείνη του Γιατρού της Πανούκλας, μονόχρωμη συνήθως και με πολύ χοντρή και μακριά μύτη σαν ράμφος, ήταν ίσως η μόνη από τις μάσκες που είχε πρακτική σημασία και χρησιμότητα: όταν ο γιατρός επισκεπτόταν του ασθενείς έβαζε μέσα στο κενό του ράμφους υφάσματα ποτισμένα με φάρμακα, ώστε να προστατεύεται από την επιδημία.
Η Βενετία σήμερα είναι γεμάτη από εκατοντάδες μαγαζιά που πωλούν μάσκες. Στην πλειονότητά τους πρόκειται για γύψινες μάσκες με ευφάνταστα σχέδια και χρώματα που παράγονται βιομηχανικά και μαζικά για τους τουρίστες. Υπάρχουν ακόμη σήμερα εργαστήρια που φτιάχνουν χειροποίητες μάσκες όπως γινόταν τον καιρό εκείνο.
Οι μάσκες της Κομέντια ντελ ΄Αρτε
Στις αρχές του 16ου αιώνα στην Ιταλία εμφανίζεται μια πλειάδα συγγραφέων με λόγια παιδεία. Το έργο τους όμως δεν είχε ιδιαίτερες λογοτεχνικές και σκηνικές αξιώσεις γι αυτό και η πορεία που διέγραψαν δεν υπήρξε λαμπρή. Ωστόσο έμεινε στην ιστορία ως Comedia erudia (Λόγια Κωμωδία) η οποία θ' αποτελέσει τον καμβά της Commedia dell' arte, της αυτοσχέδιας δηλαδή κωμωδίας επαγγελματιών θεατρίνων, που διαφέρει ως προς τη Λόγια στο ότι η δεύτερη είναι έργο επώνυμων συγγραφέων.
Πώς γεννιέται η Κομέντια ντελ άρτε; Πολλοί ερασιτέχνες μίμοι αναπτύσσοντας την πλούσια παράδοση του λαϊκού θεάτρου αρχίζουν να ψυχαγωγούν τον κόσμο στα πανηγύρια, στους γάμους και κυρίως στο καρναβάλι με αυτοσχέδιες σκηνές εμπνευσμένες από παραστάσεις που είχαν δει στο παρελθόν. Ορισμένα πρόσωπα από τις προηγούμενες λόγιες κωμωδίες, όπως πονηροί δούλοι, τείνουν με την πάροδο του χρόνου ν' αποκοπούν από τα κείμενα και ν' αποκτήσουν αυτοτελή θεατρική οντότητα, την οποία το κοινό επευφημούσε.
Έτσι γεννήθηκε ο Αρλεκίνος, ο παμπόνηρος υπηρέτης, ευρηματικός και σβέλτος, αρχιτέκτονας του γρήγορου κόλπου. Ο γέρος έμπορος Πανταλόνε, πατέρας ή σύζυγος νεαρής γυναίκας, τσιγκούνης και γκρινιάρης, εύκολο θύμα του υπηρέτη. Ο Ντοντόρος, γέρος σοφολογιότατος, που μιλά μια εξεζητημένη μεικτή γλώσσα με πολλά λατινικά ρητά και με τη δράση του διακωμωδεί τις ακρότητες της ανθρωπιστικής παιδείας. Ο Καπετάνιος, ψευτοπαλικαράς και θρασύδειλος, φαφλατάς κι υπερφίαλος. Ο Μπριγκέλας, υπηρέτης ψεύτης και βραδύνους, κλέβει πορτοφόλια κι άλλα τιμαλφή των κυριών.
Η έμπιστη υπηρέτρια Ροζέτα ή Κολομπίνα, πάντα σε αντίθεση με τη φαντασμένη κυρά της.
Οι επαγγελματίες θεατρίνοι της Commedia dell' arte ως "improvisatori" (improvvisare =αυτοσχεδιάζω, ετοιμάζω επι τόπου) δεν αποστήθιζαν -όπως άλλωστε κι οι ερασιτέχνες μίμοι- ένα έργο, είχαν όμως ως βάση το σκηνάριο, ένα προσχέδιο πλοκής και σύμφωνα μ' αυτό αυτοσχεδίαζαν την τροπή που θα έδιναν στη δράση. Το είχαν τοιχοκολλημένο στα παρασκήνια και το συμβουλεύονταν πριν από την έξοδό τους στη σκηνή.
Δεν είναι απόλυτα σαφές αν η συνήθεια των Βενετσιάνων να φορούν μάσκες επηρέασε την Κομέντια ντελ άρτε ή αν η τελευταία συνετέλεσε στην καθιέρωση του εθίμου, πάντως αποτέλεσε τελικά ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της. Οι μάσκες είχαν πολλαπλή αξία. Δεν ήταν μόνο ένα προσωπείο αλλά και το έμβλημα ενός προσώπου στο οποίο απέδιδαν συγκεκριμένα διακριτικά γνωρίσματα. Για παράδειγμα ο υπηρέτης Αρλεκίνος φορούσε μάσκα που θύμιζε γάτα παραπέμποντας στην πονηριά του συγκεκριμένου ζώου. Ο κάθε ρόλος είχε πάντα το ίδιο προσωπείο και την ίδια έκφραση. Έτσι, οι ηθοποιοί έπρεπε να δουλέψουν πάνω στη γλώσσα του σώματος, ώστε από το σύνολο των κινήσεων να αντιλαμβάνεται ο θεατής την αλλαγή των συναισθημάτων και της πλοκής. "Στοιχεία Θεατρολογίας" του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Λένε πως η πρώτη μάσκα εμφανίστηκε στα σκοτεινά υγρά κανάλια της Βενετίας κάποια νύχτα του 1200. Ήταν λευκή και χωρίς χαρακτηριστικά.
Ο Καζανόβας (από τον γνωστό γόη), ο Γάτος, η Βενετσιάνα Αρχόντισσα του 15ου αιώνα με τα βαριά κοσμήματα και τις υπερβολικές κομμώσεις, το Λιοντάρι σήμα κατατεθέν της Δημοκρατίας και όλες οι εκφράσεις της φαντασίας γλιστρούσαν στα ήρεμα, σκοτεινά κανάλια, επιδιδόμενοι σε απλές κι πιο σύνθετες ασχολίες, λέγοντας ελεύθερα τι πίστευαν και τι ήθελαν, αφού κανείς δε μπορούσε να τους κρίνει και τίποτα να τους στιγματίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.