Mαθαίνω παίζοντας στο σχολείο μου

Ένας Αρλεκίνος από χαρτί

Καρναβάλι, Μάσκες και Κομέντια ντελ Άρτε

Λένε πως η πρώτη μάσκα εμφανίστηκε στα σκοτεινά υγρά κανάλια της Βενετίας κάποια νύχτα του 1200. Ήταν λευκή και χωρίς χαρακτηριστικά.

Πέρασαν 500 ολόκληρα χρόνια για να πάρει πλέον σχήματα, χρώματα, χαρακτήρες και ρόλους στη ζωή και στην τέχνη, τη μέρα και τη νύχτα, στα φανερά και στα κρυφά, για πλούσιους και φτωχούς, για άρχοντες και για υπηρέτες.

Κι έγινε συνήθεια ώστε κάποιες εποχές του χρόνου κυκλοφορούσαν παντού μασκοφόροι και δεν ξεχώριζε ούτε η ταυτότητα αλλά ούτε η κοινωνική τους θέση.

Ο Καζανόβας (από τον γνωστό γόη), ο Γάτος, η Βενετσιάνα Αρχόντισσα του 15ου αιώνα με τα βαριά κοσμήματα και τις υπερβολικές κομμώσεις, το Λιοντάρι σήμα κατατεθέν της Δημοκρατίας και όλες οι εκφράσεις της φαντασίας γλιστρούσαν στα ήρεμα, σκοτεινά κανάλια, επιδιδόμενοι σε απλές και πιο σύνθετες ασχολίες, λέγοντας ελεύθερα τι πίστευαν και τι ήθελαν, αφού κανείς δε μπορούσε να τους κρίνει και τίποτα να τους στιγματίσει.

Ιδιαίτερη μορφή εκείνη του Γιατρού της Πανούκλας, μονόχρωμη συνήθως και με πολύ χοντρή και μακριά μύτη σαν ράμφος, ήταν ίσως η μόνη από τις μάσκες που είχε πρακτική σημασία και χρησιμότητα: όταν ο γιατρός επισκεπτόταν του ασθενείς έβαζε μέσα στο κενό του ράμφους υφάσματα ποτισμένα με φάρμακα, ώστε να προστατεύεται από την επιδημία.

Η Βενετία σήμερα είναι γεμάτη από εκατοντάδες μαγαζιά που πωλούν μάσκες. Στην πλειονότητά τους πρόκειται για γύψινες μάσκες με ευφάνταστα σχέδια και χρώματα που παράγονται βιομηχανικά και μαζικά για τους τουρίστες. Υπάρχουν όμως ακόμη σήμερα εργαστήρια που φτιάχνουν χειροποίητες μάσκες όπως γινόταν τον καιρό εκείνο.

Οι μάσκες της Κομέντια ντελ ΄Αρτε

Στις αρχές του 16ου αιώνα στην Ιταλία εμφανίζεται μια πλειάδα συγγραφέων με λόγια παιδεία. Το έργο τους όμως δεν είχε ιδιαίτερες λογοτεχνικές και σκηνικές αξιώσεις γι αυτό και η πορεία που διέγραψαν δεν υπήρξε λαμπρή. Ωστόσο έμεινε στην ιστορία ως Comedia erudia (Λόγια Κωμωδία) η οποία θ' αποτελέσει τον καμβά της Commedia dell' arte, της αυτοσχέδιας δηλαδή κωμωδίας επαγγελματιών θεατρίνων, που διαφέρει ως προς τη Λόγια στο ότι η δεύτερη είναι έργο επώνυμων συγγραφέων.

Πώς γεννιέται η Κομέντια ντελ άρτε; Πολλοί ερασιτέχνες μίμοι αναπτύσσοντας την πλούσια παράδοση του λαϊκού θεάτρου αρχίζουν να ψυχαγωγούν τον κόσμο στα πανηγύρια, στους γάμους και κυρίως στο καρναβάλι με αυτοσχέδιες σκηνές εμπνευσμένες από παραστάσεις που είχαν δει στο παρελθόν. Ορισμένα πρόσωπα από τις προηγούμενες λόγιες κωμωδίες, όπως πονηροί δούλοι, τείνουν με την πάροδο του χρόνου ν' αποκοπούν από τα κείμενα και ν' αποκτήσουν αυτοτελή θεατρική οντότητα, την οποία το κοινό επευφημούσε.

Έτσι γεννήθηκε ο Αρλεκίνος, ο παμπόνηρος υπηρέτης, ευρηματικός και σβέλτος, αρχιτέκτονας του γρήγορου κόλπου. Ο γέρος έμπορος Πανταλόνε, πατέρας ή σύζυγος νεαρής γυναίκας, τσιγκούνης και γκρινιάρης, εύκολο θύμα του υπηρέτη. Ο Ντοντόρος, γέρος σοφολογιότατος, που μιλά μια εξεζητημένη μεικτή γλώσσα με πολλά λατινικά ρητά και με τη δράση του διακωμωδεί τις ακρότητες της ανθρωπιστικής παιδείας. Ο Καπετάνιος, ψευτοπαλικαράς και θρασύδειλος, φαφλατάς κι υπερφίαλος. Ο Μπριγκέλας, υπηρέτης ψεύτης και βραδύνους, κλέβει πορτοφόλια κι άλλα τιμαλφή των κυριών.

Η έμπιστη υπηρέτρια Ροζέτα ή Κολομπίνα, πάντα σε αντίθεση με τη φαντασμένη κυρά της.

Οι επαγγελματίες θεατρίνοι της Commedia dell' arte ως "improvisatori" (improvvisare =αυτοσχεδιάζω, ετοιμάζω επι τόπου) δεν αποστήθιζαν -όπως άλλωστε κι οι ερασιτέχνες μίμοι- ένα έργο, είχαν όμως ως βάση το σκηνάριο, ένα προσχέδιο πλοκής και σύμφωνα μ' αυτό αυτοσχεδίαζαν την τροπή που θα έδιναν στη δράση. Το είχαν τοιχοκολλημένο στα παρασκήνια και το συμβουλεύονταν πριν από την έξοδό τους στη σκηνή.

Δεν είναι απόλυτα σαφές αν η συνήθεια των Βενετσιάνων να φορούν μάσκες επηρέασε την Κομέντια ντελ άρτε ή αν η τελευταία συνετέλεσε στην καθιέρωση του εθίμου, πάντως αποτέλεσε τελικά ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της. Οι μάσκες είχαν πολλαπλή αξία. Δεν ήταν μόνο ένα προσωπείο αλλά και το έμβλημα ενός προσώπου στο οποίο απέδιδαν συγκεκριμένα διακριτικά γνωρίσματα. Για παράδειγμα ο υπηρέτης Αρλεκίνος φορούσε μάσκα που θύμιζε γάτα παραπέμποντας στην πονηριά του συγκεκριμένου ζώου. Ο κάθε ρόλος είχε πάντα το ίδιο προσωπείο και την ίδια έκφραση. Έτσι, οι ηθοποιοί έπρεπε να δουλέψουν πάνω στη γλώσσα του σώματος, ώστε από το σύνολο των κινήσεων να αντιλαμβάνεται ο θεατής την αλλαγή των συναισθημάτων και της πλοκής.

Πηγές: http://glareniesaggalies.wordpress.com/

"Στοιχεία Θεατρολογίας" του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Ο Αρλεκίνος σε πίνακες ζωγραφικής ΚΛΙΚ ΕΔΩ από το www.elniplex.com

Η ιστορία του Αρλεκίνου

Μια φορά κι έναν καιρό στην πόλη με τις γόνδολες, τη Βενετία, ζούσε ένα φτωχό παιδάκι, ο Αρλεκίνος. Τις μέρες της Αποκριάς, στη Βενετία γιορτάζουν το καρναβάλι με παρελάσεις και γιορτές. Όλοι ντύνονται μασκαράδες και κρυμμένοι πίσω από τις μάσκες τους γλεντάνε μέχρι το πρωί.

Ο μικρός Αρλεκίνος, κάθε απόγευμα, καθόταν στο παράθυρο, έβλεπε τους γελαστούς μασκαράδες που περνούσαν παρέες παρέες κάτω από το σπίτι του και μερικές φορές ένα δάκρυ κυλούσε στο μαγουλάκι του. Θυμόταν πώς ντυνόταν κι αυτός μασκαράς μαζί με τον πατέρα του και τη μητέρα του και κάνανε βόλτες στην πλατεία το Αγίου Μάρκου με τα περιστέρια. Τώρα πια όλα ήταν διαφορετικά ! Ο πατέρας είχε πεθάνει και η καημένη η μητέρα του με μεγάλη δυσκολία κατάφερνε να πληρώνει τα έξοδά τους. Σκούπιζε, λοιπόν, το δάκρυ του και χαιρετούσε τους γελαστούς μασκαράδες που του φώναζαν να κατέβει μαζί τους στο γλέντι.

Η μαμά του είδε το κρυφό δάκρυ του Αρλεκίνου και ανέβηκε στη σοφίτα αποφασισμένη να βρει κάτι, έστω κι ένα παλιό ρούχο, για να μασκαρέψει το λυπημένο παιδί της. Βρήκε μόνο κάτι μικρά κουρελάκια από υφάσματα που είχαν δώσει στην ίδια! Τα μάζεψε όλα, πήρε τα ραφτικά της και δούλεψε μέχρι το πρωί. Ένωσε τα μικρά κομματάκια, έκανε ένα μεγάλο πολύχρωμο πανί και μ’ αυτό έραψε μια φανταχτερή στολή, που άλλη δεν είχε ξαναγίνει!

Ξύπνησε χαρούμενη το Αρλεκίνο και τον έντυσε με τη στολή. Φούντωσε τα κατσαρά καστανά μαλλάκια του παιδιού και, σαν τελευταία πινελιά, άνοιξε δυο τρύπες με το ψαλίδι της σε μια μαύρη βελούδινη λωρίδα και την έδεσε στα μάτια του παιδιού για μάσκα ! Το αποτέλεσμα ήταν θαυμάσιο !

Ευτυχισμένος ο Αρλεκίνος, με τα δάκρυα απ’ τα παράπονα να λάμπουν στα ματάκια του, έδωσε ένα σκαστό φιλί στη μανούλα του και έτρεξε στην πλατεία.

Τα πυροτεχνήματα έλαμπαν στον ουρανό και τα παιδιά μάζευαν καραμέλες και σοκολάτες που πετούσαν οι άρχοντες από τα μπαλκόνια.

Όταν έφτασε στην πλατεία ο Αρλεκίνος, όλοι θαύμαζαν τη φορεσιά του, κι εκείνος χαρούμενος άρχισε να χορεύει χωρίς να φανερώνει ποιος είναι.

- Ποιος είσαι; τον ρωτούσαν πολλοί. Είσαι από τη Βενετία; Που αγόρασες αυτή τη θαυμάσια στολή;

Ο Αρλεκίνος χαμογελούσε και κρατούσε καλά φυλαγμένο το μυστικό του, ώσπου μια κοπελίτσα τού άρπαξε τη μάσκα.

- Είναι ο Αρλεκίνος ! φώναξαν κάποιοι ξένοι.

- Αυτός είναι ο βασιλιάς του καρνάβαλου, φώναξαν όλοι μαζί και του πρόσφεραν φρούτα και γλυκά χορεύοντας χαρούμενοι γύρω του.

Ο Αρλεκίνος χόρεψε ξέφρενα όλη νύχτα και το πρωί γύρισε στο σπίτι του φορτωμένος με γλυκά.

Ένας χρόνος πέρασε. Την επόμενη χρονιά, μόλις πλησίαζε η Αποκριά, όλοι έτρεξαν στη μητέρα του Αρλεκίνου και πλήρωναν όσο όσο για να ράψουν μια πολύχρωμη φορεσιά αρλεκίνου!

Πηγή: www.thranio.gr

Τα επιρρήματα

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο

Όρνιθες του Αριστοφάνη

Οι Όρνιθες είναι κωμωδία του Αριστοφάνη που παρουσιάσθηκε το 414 π.Χ. στα Διονύσια, χαρίζοντας στον δημιουργό της το δεύτερο βραβείο. Ο Αριστοφάνης έγραψε τους «Όρνιθες» απογοητευμένος από την τροπή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Με το μεγάλο αυτό έργο, ο Αριστοφάνης βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα. Το έργο πραγματεύεται τη φυγή δυο ανθρώπων από την τυραννία του κόσμου στο βασίλειο του παραμυθιού και συνενώνει την πιο τολμηρή φαντασία με την πιο ανάερη ποίηση.

Υπόθεση

Δυο Αθηναίοι φίλοι, ο πονηρός Πεισθέταιρος και ο αγαθός Ευελπίδης, επιθυμούν να βρουν το πουλί τσαλαπετεινό (που άλλοτε ήταν άνθρωπος, ο βασιλιάς Τηρέας) για να το ρωτήσουν σε ποια πόλη μπορεί κανείς να ζήσει ήσυχα, πλούσια και ειρηνικά. Στην εισαγωγή του έργου, λοιπόν, εμφανίζονται οι δύο φίλοι να πετούν μέσα από το δάσος, ο ένας πάνω σε μια κουρούνα και ο άλλος σε μια καλιακούδα, δηλώνοντας ότι μεταναστεύουν επειδή βαρέθηκαν τη δικομανία των Αθηναίων.

Κύλικας που απεικονίζει Ιππέα και πουλιά.

Όταν πια βρίσκουν τον τσαλαπετεινό, εκείνος τους απογοητεύει, καθώς δεν έχει να προτείνει καμία πόλη που να τους αρέσει. Τότε όμως ο Πεισθέταιρος συλλαμβάνει την ιδέα να ιδρύσουν μαζί με τον τσαλαπετεινό-Τηρέα την πόλη των πουλιών στους αιθέρες, στο μεσοδιάστημα δηλαδή μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των θεών. Ο τσαλαπετεινός πείθεται και καλεί τα πουλιά για να τους ανακοινώσουν μαζί το σχέδιο του Πεισθέταιρου.

Τα πουλιά εμφανίζονται αγριεμένα από την εισβολή των ανθρώπων και θεωρώντας ότι ο τσαλαπετεινός τους πρόδωσε, ετοιμάζονται να επιτεθούν στους εισβολείς. Για άλλη μιά φορά όμως ο Πεισθέταιρος παίρνοντας τον λόγο, φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών. Στο τέλος πείθει τα πουλιά να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (= κατοικία των κούκων στα σύννεφα, την πόλη δηλαδή των πουλιών) με στόχο να αναδειχτούν σε ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους.

Έτσι, τα πουλιά χωρίζονται σε ομάδες εργασίας και ξεκινάει το χτίσιμο του τείχους που θα περιβάλλει τη χώρα των πουλιών και θα εμποδίζει έτσι την τσίκνα από τις θυσίες των ανθρώπων να ανεβαίνει στους θεούς.

Όρνιθες 1883 - Πεισθέταιρος και Ευελπίδης

Πριν ακόμα καλά καλά χτιστεί η πόλη και με πρώτον από όλους τον ιερέα που έρχεται για να κάνει θυσία, καταφθάνουν διάφοροι εκμεταλλευτές και καλοθελητές που προσπαθούν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυση της Νεφελοκοκκυγίας. Ο Πεισθέταιρος όμως τους ξεφορτώνεται όλους και σιγά σιγά το τείχος ολοκληρώνεται.

Εν τω μεταξύ οι θεοί αρχίζουν να πεινούν και να ανησυχούν γιατί δεν φτάνει πια στους ουρανούς η τσίκνα των σφαχτών. Αρχικά στέλνουν την Ίριδα ως αγγελιαφόρο, την οποία όμως εκδιώκει βίαια ο Πεισθέταιρος. Έπειτα εμφανίζεται ο -πάντα αντιεξουσιαστής- Προμηθέας για να ενημερώσει μυστικά τον Πεισθέταιρο για τις αποφάσεις των θεών και να τον συμβουλέψει τι να κάνει για να τους πάρει την εξουσία.

Πραγματικά, όπως έχει προειδοποιήσει ήδη ο Προμηθέας, φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Η αντιπροσωπεία απαρτίζεται από τον διπλωμάτη Ποσειδώνα, τον φοβερό φαγά Ηρακλή και τον αγροίκο Τριβαλλό, που είναι εκπρόσωπος των βαρβαρικών θεών. Οι διαπραγματεύσεις -οι οποίες διεξάγονται δίπλα από ένα σφαχτό που ψήνεται- καταλήγουν, πάντα σύμφωνα με τις συμβουλές του Προμηθέα, στον γάμο της όμορφης νεαρής θεάς Βασιλείας με τον Πεισθέταιρο. Έτσι το έργο τελειώνει με τη γαμήλια ένωση του Πεισθέταιρου και της ουράνιας θεάς.

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org

Για το έργο του Αριστοφάνη Όρνιθες και την ιστορική πλέον παράσταση του θεάτρου τέχνης ΕΔΩ ΚΛΙΚ

Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού

Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, ευρύτερα γνωστό και ως Ηρώδειο, είναι αρχαίο ωδείο της ρωμαϊκής περιόδου, που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλαγιά της Ακρόπολης των Αθηνών.

Χτίστηκε με ταχύτατο ρυθμό με δαπάνες του Ηρώδη του Αττικού κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., προς τιμήν της συζύγου του Ασπασίας Αννίας Ρηγίλλης, η οποία πέθανε το 160 μ.Χ.. Ο προορισμός του οικοδομήματος ήταν κατά κύριο λόγο οι μουσικές εκδηλώσεις και για τον λόγο αυτό ονομάστηκε Ωδείο.

Το Ωδείο χρησιμοποιείται, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες, για πολιτιστικές εκδηλώσεις και από τότε πλειάδα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών έχει εμφανιστεί στον χώρο αυτό, μεταξύ των οποίων και η Ελληνίδα ντίβα της Όπερας Μαρία Κάλλας το 1957, για ένα ρεσιτάλ.

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org

Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου

Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού που ήταν αφιερωμένο στον θεραπευτή θεό της αρχαιότητας, τον Ασκληπιό, στο Ασκληπιείο Επιδαύρου. Βρίσκεται κοντά στο σημερινό Λυγουριό της Αργολίδας και ανήκει στον Δήμο Επιδαύρου. Θεωρείται το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από άποψη ακουστικής και αισθητικής.

Με μέγιστη χωρητικότητα 13.000 - 14.000 θεατών το θέατρο φιλοξενούσε τους μουσικούς, ωδικούς και δραματικούς αγώνες που συμπεριλαμβάνονταν στη λατρεία του Ασκληπιού. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε και ως μέσο θεραπείας των ασθενών, καθώς υπήρχε η πεποίθηση πως η παρακολούθηση δραματικών παραστάσεων είχε ευεργετικά αποτελέσματα για την ψυχική και σωματική υγεία των ασθενών.

Το σκηνικό οικοδόμημα του θεάτρου κτίστηκε σε δύο οικοδομικές φάσεις: η πρώτη τοποθετείται στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και η δεύτερη στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. Μέχρι και σήμερα, το θέατρο χρονολογούνταν κατ’ αναλογία με τη χρονολόγηση του σκηνικού οικοδομήματος σε δύο φάσεις: η πρώτη στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και η δεύτερη στα μέσα του 2ου αι. π.Χ.

Η πρώτη συστηματική ανασκαφή στο θέατρο ξεκίνησε το 1881 από την Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Παναγή Καββαδία και διατηρήθηκε σε πολύ καλή κατάσταση.Με τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν το θέατρο έχει ανακτήσει - εκτός από το σκηνικό οικοδόμημα - σχεδόν εξ’ ολοκλήρου την αρχική του μορφή.

Το μνημείο αποτελεί πόλο έλξης μεγάλου αριθμού Ελλήνων και ξένων επισκεπτών και χρησιμοποιείται για την παρουσίαση παραστάσεων αρχαίου δράματος. Η πρώτη παράσταση στο θέατρο της Επιδαύρου ήταν η τραγωδία Ηλέκτρα του Σοφοκλή που ανέβηκε το 1938.

Οι παραστάσεις σταμάτησαν στην συνέχεια λόγω του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Οι θεατρικές παραστάσεις, στο πλαίσιο του οργανωμένου φεστιβάλ, ξεκίνησαν το 1954 και από τον επόμενο χρόνο (1955) καθιερώθηκαν ως ετήσιος θεσμός παρουσίασης του αρχαίου δράματος. Το Φεστιβάλ Επιδαύρου συνεχίζεται μέχρι και σήμερα και διεξάγεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το θέατρο έχει σποραδικά χρησιμοποιηθεί και για να φιλοξενήσει σημαντικές μουσικές εκδηλώσεις. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου έχουν εμφανιστεί στην Επίδαυρο ορισμένοι από τους μεγαλύτερους Έλληνες και ξένους ηθοποιούς, αλλά και η διάσημη Ελληνίδα σοπράνο Μαρία Κάλλας

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org