Γ΄Ενότητα

Η Μεγάλη Επανάσταση (1821-1830)

Κεφάλαιο 1

Η Φιλική Εταιρεία

Το μάθημα στο βιβλίο

Παρουσίαση  από τον Γ. Σουδία

Παρουσίαση  από τον Α. Μελιόπουλο

Συνθηματικά αναγνώρισης 
Επειδή οι Φιλικοί δεν γνωρίζονταν ο ένας με τον άλλο είχαν συνθηματικά και σημεία αναγνώρισης μεταξύ τους.

Εξωτερικά σημεία αναγνώρισης των συστημένων ήταν τα εξής:

• ΄Αρχιζαν με κινήσεις των χεριών: πρώτα χειραψία.

• Αν κάποιος μετέφερε μήνυμα (προφορικό συνήθως) σε άλλον:

• Του έκανε νεύμα με το χέρι (φέρνοντας το δάχτυλο στο κάτω χείλος) ότι θέλει να του μιλήσει.

• Αν εκείνος ήταν ενημερωμένος ως μέλος της Εταιρίας μυημένο - ορκισμένο, ανταποκρινόταν με άλλη συμβολική κίνηση: κινούσε το χέρι του προς το πτερύγιο του αυτιού του, για να δηλώσει έτσι ότι είναι πρόθυμος να ακούσει.
• Συνέχιζαν με συνθηματικά:

Ο α΄ έλεγε: λ

Ο β΄ απαντούσε: α

Ο α΄ συνέχιζε: ν

Ο β΄ έλεγε: τ

Ο α΄ συνέχιζε: ο

Ο β΄ τελείωνε με : ν

(Η λέξη που προκύπτει –λαντον- δε γνωρίζουμε αν είχε κάποιο ειδικό νόημα ή ήταν τυχαίο άθροισμα των έξι γραμμάτων).

Κωδικοί

Για τα κύρια ονόματα στελεχών της Εταιρείας είχαν γράμματα συνθηματικά:

Αθαν. Τσακάλωφ = Α.Β.

Νικ. Σκουφά = Α.Γ.

Εμμ. Ξάνθο = Α.Ζ.

Γρηγόριο Δικαίο( Παπαφλέσσα) = Α.Μ.

Για μερικά ονόματα ιδιαίτερης αξίας για την Εταιρία χρησιμοποιούσαν οι Φιλικοί ιδιαίτερη προσωνυμία ενδεικτική και της υπόληψης που ένιωθαν γι’ αυτά.

Έτσι:

ο Αλέξανδρος Υψηλάντης επονομαζόταν Καλός ή Ανδρέας Ραδάμανθυς, ο Καποδίστριας Ευεργετικός, ο Παπαφλέσσας Αρμόδιος.

Υπήρχαν λέξεις συνθηματικές ή συμβολικές για κάποιες έννοιες ειδικής σημασίας, όπως:

Αγαπητικός = συγγενής	Αγκάθι= εχθρός
Αγοράζω = μαθαίνω	Κοπάδι = στόλος
Αλλάζοντες= φύλακες	Κύκλωψ = κατάσκοπος
Αρραβών = επικύρωση	Οινοπόται = Φαναριώτες
Βροχή = Αρχή της Εταιρείας	Οψάρια = σπαθιά
Δένδρα = τουφέκια	Πολλοί = Κεφαλονίτες
Δυστυχείς = αρχιερείς συνόδου	Προίκα = στρατιωτική βοήθεια
Εκδικητικοί = προεστοί του Μοριά	Σκοτείνιασμα = υποψία
Ελέφας= καράβι	Σύννεφα = μέλη της εταιρείας
Ελπίζοντες = κατάδικοι	Τζιράκι = πρέσβυς
Ευεργετικός = Καποδίστριας	Τραγουδιστής= κανόνι
Ίππος= καράβι μικρό	Υπανδρία = συμμαχία
Καλός = Αλέξανδρος Υψηλάντης	Χορευταί = κλέφτικα στρατεύματα
Καμήλα = πλοίο εμπορικό

Χρησιμοποιούσαν και αριθμούς με συνθηματική σημασία, όπως:

2. = Πελοπόννησος	83. = Τεργέστη
5. = Σπέτσες	101. =Ισμαήλι
6. = Ύδρα	108.= Αναγνωσταράς
20.= Γιάννενα	109. = Ιω. Φαρμάκης
26. = Ρούμελη	110. = Πέτρος Μαυρομιχάλης
39. =Βουκουρέστι	111. = Γεωργάκης Ολύμπιος
51. =Γαλάτσι	112 . = Μπίμπασης Σάββας
62. =Κωνσταντινούπολη	118. = Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
66. =Μυτιλήνη	114. = Χριστόφορος Περραιβός
68. =Σμύρνη

Κατά συνέπεια, αν έπεφτε στα χέρια διωκτικών υπηρεσιών (π.χ. της αυστριακής αστυνομίας, που

 παρακολουθούσε άγρυπνα τις κινήσεις των Ελλήνων) μια επιστολή φιλικών των ανώτερων βαθμίδων,

 θα χρειαζόταν διπλή αποκρυπτογράφηση, για να κατανοηθεί:

Τι εννοεί όταν λέει "ο Καλός ή ο Αρμόδιος σχεδιάζει να πάει με κοπάδι στο 2 έχοντας μαζί του 10.000 δέντρα";

 Ιερά Συμμαχία, ή Μεγάλη Συμμαχία:  ιστορική, μυστική αρχικά, τριμερής συνθήκη που συνήφθη μεταξύ των Αυτοκρατόρων Αλεξάνδρου Α΄ της Ρωσίας, Φραγκίσκου Α' της Αυστρίας και του Βασιλέα Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄ της Πρωσίας, (νικητές των ναπολεόντειων πολέμων) την οποία συνομολόγησαν και υπέγραψαν αυτοπροσώπως, στο Παρίσι στις 14/26 Σεπτεμβρίου(ν.ημερ) του 1815, δηλαδή περίπου τρεις μήνες μετά την λήξη του Συνεδρίου της Βιέννης (Ιούνιος 1815). Στη συμμαχία αυτή προσχώρησε το ίδιο έτος και η Αγγλία ενώ με την επιμέρους λεγόμενη συνθήκη «Αιξ λα Σαπέλ» του 1818 προσχώρησε και η Γαλλία.

 

19ος αιώνας

Ερωτήσεις:
1. Τι ήταν η Φιλική Εταιρεία, πού, πότε και από ποιους  ιδρύθηκε; Ποιος ήταν ο σκοπός της ίδρυσής της; Για ποιο λόγο ιδρύθηκε στην Οδησσό;
2.Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην ίδρυσή της;
3. Πού μεταφέρθηκε η έδρα της Εταιρείας; Ποια ήταν η συνέπεια της μεταφοράς της έδρας;
4. Ποιος ανέλαβε τελικά την αρχηγία της Εταιρείας;
5. Πώς ήταν η δομή της οργάνωσης της εταιρείας; Πώς επικοινωνούσαν τα μέλη της και για ποιο λόγο;
6. Ποια ήταν η "Μεγάλη Δύναμη" πίσω από την Εταιρεία;
7.ποια ήταν τα σχέδια της Εταιρείας για τον τόπο έναρξης της Επανάστασης και για ποιο λόγο;
8. Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι ο Κολοκοτρώνης υποστηρίζει ότι "δεν έχουμε καμιά ελπίδα από τους ξένους;" (πηγή σελ. 76 του βιβλίου)

Ενδεικτική απάντηση της 1ης ερώτησης:
1. Η Φιλική Εταιρεία ήταν οργάνωση που ιδρύθηκε μυστικά το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας. Ιδρύθηκε από τρεις  εμπόρους που ζούσαν και δραστηριοποιούνταν εκτός Ελλάδας:  τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Νικόλαο Σκουφά. Σκοπός της Εταιρείας ήταν να προετοιμάσει και να συντονίσει τον απελευθερωτικό αγώνα  των υπόδουλων Ελλήνων που ωστόσο θα στηρίζεται στις δικές τους δυνάμεις.  
Η Οδησσός αποτελούσε φιλόξενο περιβάλλον καθώς είχε δημιουργηθεί εκεί μια από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες ελληνικές παροικίες και ταυτόχρονα βρίσκονταν αρκετά μακριά από τα βλέμματα των Τούρκων.  

Ενδεικτική απάντηση της 8ης ερώτησης:
8. Η κατάσταση που επικρατούσε στην Ευρώπη δεν βοηθούσε την υλοποίηση της απελευθέρωσης των Ελλήνων. Παρόλο που είχε προηγηθεί η Γαλλική επανάσταση, η ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό το 1815, ένωσε τις τρεις μεγάλες νικητήριες δυνάμεις ( Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία) με την ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας σύμφωνα με την οποία απαγορευόταν κάθε επαναστατικό κίνημα ως επίκίνδυνο για το καθεστώς της μοναρχίας (βασιλείας). Ο Κολοκοτρώνης γνωρίζοντας την κατάσταση καθώς και το γεγονός ότι οι ξένοι δρούν σύμφωνα με το δικό τους συμφέρον, υποστήριζε ότι  οι Έλληνες έπρεπε να βασίζονται αποκλειστικά στις δικές τους δυνάμεις για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Κανένας δεν θα ενδιαφερόταν περισσότερο για το όφελος και την ανεξαρτησία  τους πέρα από τους ίδιους.

Γλωσσάρι:
μύηση: η διαδικασία στρατολόγησης των μελών της Φιλικής Εταιρείας
Υπέρτατη Αρχή: ομάδα ατόμων που αποτελεί τη μυστική ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας
αδιάλλακτος : Από το α- στερητικό +  διαλλάττω (που σημαίνει συμφιλιώνω, συμβιβάζω)
επίθετο αδιάλλακτος -η -ο
σημασία: αυτός που εμμένει  στις θέσεις του, δεν κάνει καμιά υποχώρηση και δεν δέχεται κανένα συμβιβασμό.
Συνώνυμα: ασυμβίβαστος    ανένδοτος      ανυποχώρητος           αλύγιστος

Αντώνυμο: διαλλακτικός