ΠΑΣΧΑ

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ...

Μεγάλη Πέμπτη: η πιο θλιβερή ημέρα για τους πιστούς της Ορθοδοξίας, όπου διαβάζονται τα 12 Ευαγγέλια και ψέλνεται το τροπάριο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου».

Η εκκλησία γιορτάζει την Μεγάλη Πέμπτη τον Μυστικό Δείπνο του Ιησού με τους μαθητές του, καθώς και την σταύρωση του Θεανθρώπου που προηγείται του θαύματος της Ανάστασης και της γιορτής του Πάσχα.

Σύμφωνα με τις  παραδόσεις την Μεγάλη Πέμπτη  πλάθουμε κουλούρια, τσουρέκια, αλλά και βάφουμε τα κόκκινα αυγά.

Τα 12 Ευαγγέλια

Ανήμερα της Μεγάλης Πέμπτης ψέλνονται τα 12 Ευαγγέλια, οι γραφές που περιγράφουν την πορεία του Ιησού ως τον Γολγοθά και τη Σταύρωση. Από τον Μυστικό Δείπνο, την στιγμή ανθρώπινης αδυναμίας Tου στους κήπους της Γεσθημανή, την προδοσία του Ιούδα και τη σύλληψή Tου. Η κορύφωση της ημέρας στην ορθόδοξη πίστη έρχεται το βράδυ, όταν ο ιερέας περιφέρει τον εσταυρωμένο μεταξύ των πιστών, μέσα στον ναό.

Μεταξύ του 5ου και του 6ου Ευαγγελίου, ψάλλεται το αντίφωνο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...».

Ευαγγέλιο Ιωάννη

Ἐαν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσιν αὐτοῦ τον τύπον τῶν ἥλων, και βάλω τον δάκτυλόν μου εἰς τον τύπον τῶν ἥλων, και βάλω την χεῖρά μου εἰς την πλευραν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεύσω: 

• φράση που αποδίδεται στον μαθητή του Χριστού Θωμά, ο οποίος ονομάστηκε και άπιστος, όταν την απήθυνε στους υπόλοιπους μαθητές προκειμένου να

 πεισθεί ότι μπροστά του εμφανίστηκε ο Χριστός.

• Σήμερα χρησιμοποιείται μεταφορικά για να δηλώσει την πρόθεση των ομιλητών να μπουν στην ουσία ενός ζητήματος, στο σημείο, στο θέμα που

 συνήθως ενοχλεί (και αποφεύγεται να συζητηθεί).

Προσέξτε τη σχέση (ήλος=καρφί):

καθηλώνω: στερεώνω με καρφιά

καθήλωση: κάρφωμα

προσηλώνω: καρφώνω, στερεώνω  - δίνω αποκλειστική προσοχή, αφοσιώνομαι

ξηλώνω: ξεκαρφώνω 

Το γλυκό ψωμί, το τσουρέκι είναι κάτι συμβολικό, καθώς αντιπροσωπεύει την Ανάσταση του Χριστού. Το αλεύρι «ζωντανεύει» και μεταμορφώνεται σε ψωμί, σύμβολο της ζωής.

Η λέξη «τσουρέκι» προέρχεται από την τουρκική «corek», που αναφέρεται σε οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη που έχει μαγιά. Μάλιστα υπάρχουν και αλμυρά και γλυκά, ενώ υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε σχήματα και μεγέθη ανάλογα πάντα με την περιοχή.

Το πιο γνωστό είναι η πλεξούδα, στην μία άκρη της οποίας τοποθετείται και ένα κόκκινο αυγό, το οποίο χρησίμευε στην απομάκρυνση των κακών πνευμάτων.

Τσουρέκια έτοιμα να μπουν στο φούρνο

Η ονομασία τσουρέκι υιοθετήθηκε από τους Έλληνες κατά την τουρκοκρατία και έκτοτε οι Ελληνίδες νοικοκυρές ξεκίνησαν να φτιάχνουν τη δική τους εκδοχή ενός γλυκού ψωμιού φτιαγμένο με γάλα, βούτυρο και αυγά. Πάντως αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από το τσουρέκι, υπάρχουν και άλλα πασχαλινά ψωμιά γνωστά ως «λαμπροκουλούρα» ή «λαμπρόψωμο».

Τα κόκκινα αυγά

 Σύμφωνα με την παράδοση τα αυγά είναι σύμβολο της γονιμότητας και της έναρξης ενός νέου κύκλου ζωής, γιατί συμβολίζουν το Αίμα του Χριστού. Η Μεγάλη Πέμπτη είναι η ημέρα του Μυστικού Δείπνου. Τότε που ο Χριστός πρόσφερε άρτο και κρασί ως συμβολισμό για το σώμα Του και το αίμα Του στους 12 Αποστόλους.

Μάλιστα υπάρχει και μία ακόμη εκδοχή που θέλει την Παναγία να προσέφερε ένα καλάθι με αυγά στους φρουρούς του Χριστού, παρακαλώντας τους να μην τον βασανίσουν.

Τότε όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, αυτά βάφτηκαν κόκκινα.

Πάντως η παράδοση θέλει το πρώτο αυγό που βάφεται κόκκινο να είναι της Παναγίας και δεν σπάζεται, αλλά φυλάγεται στο εικονοστάσι μέχρι το επόμενο Πάσχα.

ΑΙ ΓΕΝΕΑΙ ΠΑΣΑΙ

Η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου και με μετάφραση στα Νέα Ελληνικά

Προσευχή μετά την Ανάσταση μέχρι την Ανάληψη

Χριστός Ανέστη εκ νεκρών,
θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασι,
ζωήν χαρισάμενος 

Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι,

προσκυνήσωμεν ἅγιον, Κύριον, Ἰησοῦν

τὸν μόνον ἀναμάρτητον.

Τὸν Σταυρόν σου Χριστὲ προσκυνοῦμεν

καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν

ὑμνοῦμεν καὶ δοξάζομεν·

σὺ γὰρ εἶ Θεὸς ἡμῶν,

ἐκτὸς σοῦ ἄλλον οὐκ οἴδαμεν,

τὸ ὄνομά σου ὀνομάζομεν.

Δεῦτε πάντες οἱ πιστοί,

προσκυνήσωμεν τὴν τοῦ Χριστοῦ ἁγίαν ἀνάστασιν·

ἰδοὺ γὰρ ἦλθε διὰ τοῦ Σταυροῦ

χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ.

Διὰ παντὸς εὐλογοῦντες τὸν Κύριον,

ὑμνοῦμεν τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ·

Σταυρὸν γὰρ ὑπομείνας δι᾿ ἡμᾶς,

θανάτῳ θάνατον ὤλεσεν.

Αναστάς ο Ιησούς από του τάφου

καθώς προείπεν,

Έδωκεν ημίν την αιώνιον ζωήν

και μέγα έλεος.

Νεοελληνική απόδοση της προσευχής «Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι…»

Ἀφοῦ εἴδαμε τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ,

ἂς προσκυνήσουμε τὸν ἅγιο καὶ Κύριο,

τὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ τον μόνον ἀναμάρτητο.

Τὴν Σταυρική Σου θυσία Χριστὲ προσκυνοῦμε

καὶ τὴν ἁγία σου Ἀνάσταση

ὑμνοῦμε καὶ δοξάζουμε·

διότι Ἐσὺ εἶσαι ὁ Θεός μας,

καὶ Θεὸ ἄλλον ἐκτὸς ἀπὸ Ἐσένα δὲν

ἀναγνωρίζουμε κανένα,

καὶ μόνο τὸ ὄνομά Σου σημαίνει Θεὸς γιὰ ἑμᾶς.

Ἐλᾶτε ὅλοι οἱ πιστοί,

ἂς προσκυνήσουμε τὴν ἁγία ἀνάσταση τοῦ

Χριστοῦ·

ἀφοῦ ἡ ἀνάστασή Του ποὺ ἔγινε μετὰ τὴν

Σταυρική Του Θυσία,

ἔφερε μεγάλη χαρὰ σὲ ὅλον τὸν κόσμο.

Παντοτινὰ θὰ εὐλογοῦμε τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου,

καὶ παντοτινὰ θὰ ὑμνοῦμε τὴν ἀνάστασή Του.

Διότι, ἐπειδὴ ὑπέμεινε Πάθη καὶ Σταυρό ἀπὸ

ἑμᾶς γιὰ ἑμᾶς,

κατανίκησε κι ἔδιωξε τὸν θάνατο.