Ενότητα 15

Κινηματογράφος  - Θέατρο

Γραμματική - Θεωρία - Ασκήσεις

Πότε και πώς χρησιμοποιούμε την παρομοίωση και τη μεταφορά
 
Κυριολεξία: είναι η χρήση των λέξεων με την πραγματική τους σημασία.
π.χ. χρυσό δαχτυλίδι
Μεταφορά: είναι η χρήση μιας λέξης όχι με την πραγματική της σημασία αλλά με άλλη. Η σημασία της λέξης «μεταφέρεται» σε μια άλλη.
π.χ. χρυσή καρδιά
Παρομοίωση: για να τονίσουμε μια ιδιότητα ενός προσώπου ή ενός πράγματος, το συσχετίζουμε (συγκρίνουμε) με κάτι άλλο πολύ γνωστό, που έχει την ίδια ιδιότητα αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό. 
Χρησιμοποιούμε για τη σύγκριση τις λέξεις: σαν,όπως, λες και, σάμπως, καθώς.
π.χ. Τρέχει γρήγορα σαν λαγός.
* Προσέχω: Δεν μπερδεύω το χρονικό «σαν» με το «σαν» που δηλώνει παρομοίωση:
Παράδειγμα: Σαν ξημερώσει, θα φύγουμε. (σαν = όταν)
Είναι ψηλός σαν κυπαρίσσι. (σαν = όπως)
* Η μεταφορά και η παρομοίωση είναι σχήματα λόγου.

Ασκήσεις:
1. Να συμπληρώσετε τις παρομοιώσεις
Έλιωσε σαν ____________________________.
Είναι ____________________________ σαν μετάξι.
Σκαρφαλώνει στα δέντρα σαν____________________________.
Είναι ____________________________ όπως το μέλι.
Είναι κοφτερό σαν ____________________________.
Είναι ξινό σαν ____________________________.
Περπατάει ____________________________ λες και είναι χελώνα.
Είναι ____________________________ όπως η παπαρούνα.


2. Να συμπληρώσετε  (Π) για την παρομοίωση, (Μ) για τη μεταφορά και (Κ) για την κυριολεξία.
Ο Αλέξανδρος πεινάει όπως ο λύκος.
Μας είπε πικρά λόγια.
Άνοιξε την πόρτα κι έφυγε.
Ο Μάριος είναι κλειστός άνθρωπος.
Στεκόταν ακίνητος λες και ήταν άγαλμα.
Κουράστηκε πολύ και δεν μπορεί να πάρει τα πόδια του.
Τα παιδιά πετούν την μπάλα.
Τσακώνονται σαν τον σκύλο με τη γάτα.
Πήρε το δρόμο του γυρισμού.
4. Να γράψετε δίπλα από κάθε πρόταση (Π) αν το σαν δηλώνει παρομοίωση και (Χ) αν είναι χρονικό.
Σαν τελειώσω τα μαθήματά μου, θα βγούμε να παίξουμε.
Θα με καταλάβεις, σαν έρθει η μέρα που θα φθάσεις στην ηλικία μου.
Έγινε κίτρινος, σαν το λεμόνι.
Κοιμήθηκε, σαν έπεσε η νύχτα.
Κοιμήθηκε σαν πουλάκι.
Σαν δελφίνι κολυμπάς!



3. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη.
αναπληρώνω: __________________
συμβάλλω: __________________
φθείρω: __________________
λιτότητα: __________________
απέραντος: __________________
μέριμνα: __________________
υποχρεώνω: __________________
ξοδεύω: __________________
ωχρός: __________________
ακμή: __________________
πράττω: __________________
σπάνιος: __________________
απωθώ: __________________

4. Να σβήσετε τη λέξη που δεν ταιριάζει:

ψεγάδι, ελάττωμα, ατέλεια, προσόν

φθίνω, τονώνομαι, ατονώ, εξασθενώ

κατσουφιασμένος, χαρούμενος, εύθυμος, κεφάτος

ορθώνω, υψώνω, γκρεμίζω, σηκώνω

δυσνόητος, σαφής, ξεκάθαρος, ολοφάνερος

πράος, ήμερος, φιλήσυχος, άγριος

ξεφεύγω, διαφεύγω, παγιδεύομαι, γλιτώνω


 Επίθετο πολύς – πολλή – πολύ

Προσέχω: Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ γράφεται με ένα –λ και –υ στον ενικό του αρσενικού και του ουδετέρου, ενώ με δύο –λλ γράφεται στον πληθυντικό και στο θηλυκό.

* Όταν το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ παίρνει ένα –λ βάζω πάντα –υ!!
*ΔΕΝ μπερδεύω το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ με το επίρρημα πολύ:
Το επίρρημα πολύ γράφεται πάντα με ένα –λ και –υ.

Το επίρρημα πολύ συνοδεύει ρήματα, επιρρήματα, επίθετα ή μετοχές.
Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ συνοδεύει ουσιαστικά


1. Να διορθώσετε τα λάθη, όπου υπάρχουν.

Έχω βάλει πολύ αλάτι στις πατάτες.
Αυτή η τούρτα είναι πολλή ωραία, αλλά έχει πολύ ζάχαρη.
Να είστε πολλοί προσεκτικοί!
Εχθές το βράδυ έβρεξε πολύ.
Εχθές το βράδυ έριξε πολύ βροχή.
Πολλοί άνθρωποι ήταν απελπισμένοι.
Οι άνθρωποι ήταν πολλοί απελπισμένοι.
Πρέπει να διαβάζεις με πολλή προσοχή.
Είναι πολλή μικρή ακόμη για να δει αυτή την ταινία.
Στην παράσταση μας τίμησαν πολλοί φίλοι μας.


2. Να υπογραμμίσετε με κόκκινο το επίρρημα πολύ και 
με πράσινο το επίθετο πολύς –πολλή –πολύ.

Μη βάζετε πολύ χρώμα στις ζωγραφιές σας.
Θα ήθελα πολύ ένα παγωτό.
Μου αρέσει πολύ το καλοκαίρι.
Μαζεύτηκαν πολλοί άνθρωποι στον δρόμο.
Μου αρέσει να βρίσκομαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο.
Έκανε πολύ θόρυβο και ξύπνησαν όλοι.
Κάνει πολύ κρύο.
Κρυώνω πολύ σήμερα.
Μη φωνάζεις τόσο πολύ.
Ο Γιώργος τρέχει πολύ γρήγορα.
Ο Γιώργος είναι πολύ γρήγορος

Επιθετικός προσδιορισμός είναι το επίθετο ή άλλη λέξη (ονοματικός προσδιορισμός) σε θέση επιθέτου που προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια μόνιμη, σταθερή ιδιότητα.

Ο επιθετικός προσδιορισμός μπορεί να είναι:

α) επίθετο

π.χ. Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.

β) ουσιαστικό

π.χ. Συνάντησα στο δρόμο τον Γερμανό μηχανικό.

γ) εμπρόθετο ουσιαστικό (από, για, με, δίχως, χωρίς)

π.χ. Ήταν ένας άνθρωπος με ταλέντο.

δ) αντωνυμία

π.χ. Βλέπαμε από το παράθυρο κάποιον άνθρωπο να τρέχει.

ε) μετοχή

π.χ. Μπήκε στο φωτισμένο δωμάτιο.

στ) αριθμητικό

π.χ. Ήρθαν οι τρεις φίλες μου να παίξουμε.

ζ) επίρρημα με άρθρο

π.χ. Δες το απέναντι βουνό.

Ποιος είναι ο ρόλος των χρονικών προσδιορισμών

Για να δείξουμε το χρόνο χρησιμοποιούμε επιρρήματα, ουσιαστικά ή επίθετα με λειτουργία επιρρήματος και χρονικές προτάσεις.

Για να βρούμε τους προσδιορισμούς του χρόνου μέσα σε μια πρόταση ρωτάμε «Πότε;»

Τα χρονικά επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χρόνο.

Τα ουσιαστικά και τα επίθετα λειτουργούν ως επιρρήματα για να δείξουν το χρόνο.

Μια δευτερεύουσα/ εξαρτημένη χρονική πρόταση ξεκινά (εισάγεται) με χρονικούς συνδέσμους και δείχνουν το χρόνο.
 

 ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ ΟΤΙ:

Oι  προσδιορισμοί του χρόνου απαντάνε στην ερώτηση πότε (επιρρηματικοί προσδιορισμοί) και μπορεί να είναι:

• χρονικά επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις που δηλώνουν χρόνο

      π.χ. Τρώμε τώρα, κάπου κάπου σταματούσε να         ξεκουραστεί

•  φράσεις με προθέσεις 

π.χ. Διάβαζε ως το βράδυ

•  λέξεις σε γενική ή αιτιατική 

π.χ .Θα τον δω του χρόνου, την άνοιξη θα μαζέψουμε λουλούδια 

• χρονικές προτάσεις 

π.χ. Είχα φύγει όταν ήρθε

Συλλαβισμός
Ποιοι είναι οι κανόνες συλλαβισμού:

1. Τα δίψηφα φωνήεντα, οι δίφθογγοι, οι καταχρηστικές δίφθογγοι
και οι συνδυασμοί αυ και ευ, δεν χωρίζονται (υπολογίζονται ως ένα φωνήεν).
αί-θου-σα, νε-ράι-δα, θειά-φι, ναύ-της, κά-ποιος

2. Δυο σύμφωνα δεν χωρίζονται, όταν από αυτά αρχίζει ελληνική λέξη.
πα-τρί-δα, α-κρί-δα, ε-θνι-κός
ΑΛΛΑ
αρ-κού-δα, παρ-τί-δα, άν-θος

 
3. Τρία ή περισσότερα σύμφωνα δεν χωρίζονται αν από το σύμπλεγμα των τριών ή των δύο πρώτων συμφώνων αρχίζει ελληνική λέξη
ε-χθρός, ά-στρο
ΑΛΛΑ
άν-θρω-πος, εκ-στρα-τεί-α

 
4. Τα δίψηφα σύμφωνα μπ, ντ, γκ δεν χωρίζονται.
α-μπε-λώ-νας, έ-ντι-μος

 
5. Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται πάντα.
γράμ-μα, άμ-μος

 
6. Οι λέξεις «μία» και «δύο» θεωρούνται μία συλλαβή όταν δεν τονίζονται:
μία (μί-α) αλλά μια
δύο (δύ-ο) αλλά δυο.

* Προσέχω το συχνό λάθος: Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν τους κανόνες συλ-λαβισμού!
προ-σέ-χω έ-ξο-δος
(και ΟΧΙ προσ-έ-χω, έξ-ο-δος)

Να διορθώσετε τα λάθη στον συλλαβισμό.
επι-κρο-τώ: ________________
χα-λι-ά: ________________
ασ-τυ-νό-μος: ________________
εν-το-νος: ________________
κά-ποι-ος: ________________
ακ-ρά-τη-τος: ________________
κα-ρτέ-λα: ________________
άτ-ρω-τος: ________________
αγ-νός: ________________
φά-ρμα: ________________
ξεχ-νώ: ________________
άσ-τρω-τος: ________________
αντι-γρα-φή: ________________
τη-λεό-ρα-ση: ________________
γει-τό-νι-σσα: ________________
ε-κδρο-μή: ________________
ά-δει-ο: ________________
γι-α-γι-ά: ________________

Πώς παρουσιάζουμε και σχολιάζουμε 

(λέμε τη γνώμη μας) ένα καλλιτεχνικό 

θέαμα

Aναφέρουμε τον τίτλο, τους συντελεστές (σκηνοθέτη, ηθοποιούς, συνθέτη), 

τη διάρκεια, τη χώρα προέλευσης του έργου και τη χρονιά που παρουσιάστηκε.

Mιλάμε για την υπόθεση του έργου χωρίς πολλές λεπτομέρειες και χωρίς να αποκαλύψουμε το τέλος, δίνοντας μόνο τις πιο σημαντικές πληροφορίες για τους ήρωες και τις περιπέτειές τους.

Γράφουμε στο τέλος ένα σχόλιο, που θα είναι η γνώμη μας για τo έργο, 

οι προσωπικές μας εντυπώσεις και τα συναισθήματα που μας προκάλεσε.

Πώς φτιάχνουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση (ανακοίνωση, αφίσα, προσκλήσεις, πρόγραμμα)
Για να φτιάξουμε ενημερωτικά κείμενα για μια εκδήλωση, αναφέρουμε:

1. Ποιος είναι ο τίτλος του έργου.

2. Ποιο είναι το θέμα του έργου.

3. Ποιος διοργανώνει την παράσταση.

4. Πού και πότε γίνεται η παράσταση.

5. Ποιοι είναι οι συντελεστές (σκηνοθέτης, ηθοποιοί, υπεύθυνοι μουσικής, σκη-νικών, κουστουμιών)

Αν θέλουμε γράφουμε μία πρόσκληση, αναφέρουμε επίσης:
1. Την προσφώνηση (κύριε, αγαπητέ) – Αν θέλουμε να προσκαλέσουμε όλο τον κόσμο, γράφουμε: Σας περιμένουμε…

2. Τον σκοπό της πρόσκλησης (θεατρική παράσταση του συλλόγου, συναυλία του σχολείου κλπ).

3. Διάφορες άλλες πληροφορίες (τιμή εισιτηρίου κλπ).